نقد معنویت فطری در مکتب نورعلی الهی

انسانِ امروزی به این نتیجه رسیده که نجات از حیرت و اضطراب ناشی از زندگی ماشینی پسامدرن، معنویتی است که از ماورای علل مادی به دست آید. وجود نحله‌ها و جریان‌های مدعی معنویت در جهان امروز، شاهد این مدعا است. یکی از این نحله‌ها مکتب نورعلی الهی است. او یکی از رهبران معاصر فرقۀ اهل حق و معرف مسلک خاص معنوی در دل فرقه اصلی، موسوم به 'مکتب' است. در حال حاضر تعالیم او را فرزندش بهرام الهی با ظواهر علمی در جامۀ جدید عرضه می‌کند و مدعی است که معنویت مانند دیگر علوم تجربی، دارای مبانی و اصول علمی و منطقی است. پس باید با نگرش علمی_تجربی موردبررسی، تعلیم و تعلّم قرارداد. راه‌های کسب این معنویت دینی است؛ اما آن دین لزوماً نمی‌تواند اسلام باشد. بلکه هر طرحی از هر آیینی که بتواند راه رسیدن به خدا و کمال را هموار کند، می‌تواند معنویت مورد ادعای 'مکتب' باشد. نورعلی خود را مقید به اسلام و تشیع و منشا این معنویت را مافوق علّی و اصول آن را نازل‌شده از مبدا الهی می‌داند که هدفش رسیدن به خودشناسی و خداشناسی است. اما معنویت این مسلک معنویت فطری، طب جدید روح و جوهر ادیان نام دارد که دین اسلام و آموزه‌های معنوی آن در کنار دیگر آیین‌ها مطرح می‌شود، نه به‌عنوان دین خاتم. متولیان این مکتب از یک‌سو معنویت را علم مستقل می‌دانند که برای هرکسی با استفاده از همان مبانی و روش علمی قابل‌تعلیم است، از سوی دیگر فهم خودشان را به‌عنوان معنویت واقعی برجسته می‌کنند و مدعای دیگران را قبول ندارند. بهرام الهی روی علم و تجربی بودن معنویت تاکید دارد؛ درحالی‌که نورعلی الهی آن را جوهر ادیان می‌دانست و به منابع اسلامی هم استناد می‌کرد. بر این اساس، بررسی این دیدگاه برای شناختن و شناساندن آن ضروری می‌نماید. این تحقیق با روش تحلیلی توصیفی نوشته شده و پرسش اصلی‌اش این است: ماهیت معنویت‌گرایی نحله مکتب، چگونه قابل تبیین و ارزیابی است؟ آثار الحق، برهان الحق، معرفة الروح، طب روح، مبانی معنویت فطری، معنویت یک علم است و راه کمال، عناوین کتاب‌های نورعلی الهی و بهرام الهی است که در حوزه معنویت نوشته‌اند.