بررسی انتقادی مولفه خودآئینی در نظریه معنویت‌گرای عقلانیت و معنویت

نظریة عقلانیت و معنویت به‌دنبال کاستن درد و رنج بشر با رویکرد معنویت‌گرایی جدید است. ملکیان در این نظریه توجه خاصی به ویژگی‌های انسان معنوی دارد و در نتیجه التفات نظریه به مقولة مدرن شدن، ویژگی‌های خاصی برای انسان معنوی بیان کرده است. از جمله این ویژگی‌ها، خودآیینی یا خودفرمانروابودن انسان معنوی است. البته این انگاره، نتیجة استدلال‌گرایی و غیرمتعبدبودن انسان معنوی است. در مقابل، انسان غیرمعنوی دیگر فرمانرواست و در نهایت به ازخودباختگی انسان می‌انجامد. این پژوهش با بررسی مسئلة تعبد، استدلال‌گرایی و تبارشناسی فکری این مفهوم، مولفه خودفرمانرواییِ انسان معنوی را ارزیابی انتقادی می‌کند. نتیجة این تحقیق آن است که تعبد به‌طورمطلق به دیگرآیینی منجر نمی‌شود و تعبد مورد نظر در دین وحیانی، تعبدی مدلل است.