تحلیل حالت‌های مختلف زمان در روایت فیلم «ماهی و گربه» اثر شهرام مکری

مقاله‌ی حاضر می‌کوشد حالت‌های مختلف زمان را در فیلم ماهی و گربه، روشن کند. نشان دادن وابستگی حالت‌های مختلف زمان یعنی تکرار، توالی، هم‌زمانی و استمرار به سایر ارکان روایت چون مکان و روابط علّی و معلولی از اهداف این پژوهش است. این فیلم از پی‌رنگ انشعابی برخوردار است. در این فیلم بدنه‌ی روایت اصلی را دو شاهراه، یعنی انشعاب روایی مربوط به جشن پرواز بادبادک و طبخ غذا از گوشت انسان، تشکیل داده است. هریک از این انشعاب‌ها درون انشعابی دیگر بُر می‌خورد. هریک از انشعاب‌ها دارای شاخه‌های اصلی و فرعی است، اما به موازات هم و گاهی در دل هم پیش‌می‌روند. این شاخه‌ها حالت‌های مختلف زمان را هم دربرمی‌گیرد. شاخه‌های فرعی هم خود دارای زمان روایی هستند. این دو انشعاب اصلی به‌صورت هم‌زمان در حال پیش‌روی هستند. گاهی این توازی و هم‌زمانی تقاطع‌هایی با هم می‌یابد. همچنین، علاوه بر این هم زمانی اساسی بین دو انشعاب اصلی شاخه‌ها یا خرده‌روایت‌های هر انشعاب هم به‌صورت اسپیرال‌هایی از حلقه‌ی اصلی خود بیرون می‌زند. بنابراین، خواه ناخواه پس‌وپیش‌شدگی‌های علّی و معلولی و ترتیب و تسلسل زمانی هم در بین شاخه‌ها و خرده‌روایت‌های هر دو انشعاب اصلی دیده می‌شود. علی‌رغم ساختار موبیوسی دو انشعاب اصلی به‌عنوان دو روی این نوار، شاخه‌های این انشعاب‌ها و چینش‌های به‌هم‌ریخته و تسلسل دست‌کاری‌شده‌ی نماها، از یک مجهول معمایی به‌سمت معلوم حرکت می‌کند، به‌نحوی‌که در نهایت مارال گمشده در صحنه‌ی پایانی در چنگال حمید گیر افتاده و به‌قتل می‌رسد.