بررسی تشبیه و استعاره براساس نظریه‌ی ساخت‌گرا و زایاگشتاری

بحث تشبیه و استعاره از قدیم‌ترین بحث‌ها در بیان و صور خیال است. هنوز بحث تشبیه و استعاره، چه با رویکرد سنتی و چه با رویکردهای مدرن در زیبایی‌شناسی، مهم و مطرح است. نظریه‌ی یاکوبسن درباره‌ی هم‌نشینی و جانشینی از بحث‌های زبان‌شناختی درباره‌ی تشبیه و استعاره است. زُلتن کوچش نظریه‌ی مفهومی را درباره‌ی استعاره مطرح کرده است. محمود فتوحی نیز از منظر مکتب‌های ادبی به کارکرد تصویر پرداخته است. اما مسئله‌ی این مقاله با همه‌ی این نظریه‌ها تفاوت دارد. بدین دلیل که به تشبیه و استعاره بنابه دریافت ساخت‌گرایی (پرسش از ساخت‌های بنیادین) و زبان‌شناسی زایاگشتاری می‌پردازد و این نظر را مطرح می‌کند که از این چشم‌انداز نیز می‌شود به کارکرد تشبیه و استعاره توجه کرد. روش گردآوری اطلاعات در مقاله کتابخانه‌ای است. راهکارها و روش‌های مطرح در مقاله بیشتر نظری هستند، و در آن، نظرهایی نظیرِ «تشبیه و استعاره از ساخت بنیادین برخوردار هستند. ژرف‌ساخت مشترک دارند، و بنابه گشتار است که در روساخت به‌صورت استعاره یا تشبیه ظاهر می‌شوند.»، باتوجه به نظریه‌های ساخت‌گرایی و زایاگشتاری توضیح و مطابقت داده شده‌است. در نتیجه‌ی مطابقتِ نظریه و موضوع، سوال‌های تحقیق براساس فرضیه‌های مورد نظر، واضح و پاسخ‌پذیر شده‌اند. نوع تحقیق، بنیادی نظری است. زیرا مقاله در پی حقایق تازه درباره‌ی تشبیه و استعاره است. در زبان فارسی و در سایر زبان‌ها چنین رویکردی درباره‌ی تشبیه و استعاره مطرح نشده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بر‌اساس نظریه‌ی ساخت‌گرایی می‌توان مباحثِ علمِ بیان را مورد بررسی قرار داد و براساس اصول دستور زبان زایاگشتاری به‌خصوص با قاعده‌های گشتار می‌توان فرایند کارکرد تشبیه و استعاره را توضیح داد که چگونه روساختِ تشبیه و استعاره تولید می‌شوند. قاعده‌ی گشتار نیز بر ساخت چند تشبیه و استعاره اعمال شده که بیانگر چگونگی تبدیل ژرف‌ساخت به روساخت در تشبیه و استعاره است. درکل، این مقاله می‌تواند مقدمه‌ای برای بحثی تازه درباره‌ی چگونگی بررسی تشبیه و استعاره براساس نظریه‌ی ساخت‌گرا و زایاگشتاری باشد.