بررسی داستان «آوسنه‌ی باباسبحان»، اثر محمود دولت‌آبادی با رویکرد جامعه‌شناسی گُلدمن

رویکرد جامعه‌شناسی رمان یکی از انواع پرکاربرد نقد ادبیات داستانی است که پیوند و ارتباط اثر با جامعه‌ی مولود آن را آشکار می‌نماید. محمود دولت‌آبادی از نویسندگانی است که با گرایش به سبک واقع‌گرایی انتقادی به بیان مسائل و تیره‌روزی روستاییان (دهه‌ی 40 قبل اجرای قانون اصلاحات ارضی) می‌پردازد. آثار داستانی او از جمله آوسنه‌ی باباسبحان پیوند بسیار نزدیکی با جامعه‌ی ایران، به‌ویژه در ارتباط با نظام ارباب رعیّتی قبل دهه‌ی چهل و اجرای لایحه‌ی اصلاحات ارضی دارد. در این گفتار تلاش شده است این رمان با توجه به نظریه‌ی ساختارگرایی تکوینی گلدمن که بر پیوند میان ساختار ادبی با ساختار اجتماعی تاکید دارد، تحلیل شود. نتایج حاصله مبیّن این موضوع است که شاخصه‌های ساختاری رمان: پی‌رنگ، درون‌مایه، پردازش شخصیت‌ها، کنش‌ها، لحن، فضا و نیز اشراف نویسنده بر مسائل روستایی که نشئت گرفته از پایگاه طبقاتی اوست، ساختار اجتماعی ایران در دهه‌ی چهل را به‌خوبی بازتاب داده است. ساختار و درون‌مایه‌ی اثر در پیوند با مسائل جامعه‌ی روستایی ایران در این مقطع زمانی و جریان‌های مرتبط با قانون اصلاحات ارضی حکومت پهلوی دوم است که در پژوهش‌های جامعه‌شناسی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.