بررسی نقد ادبی در منابع بلاغی فارسی مربوط به مکتب خراسان (با تکیه بر سه کتاب بلاغی مهم این دوره: ترجمان‌البلاغة، حدائق‌السّحر فی دقائق الشّعر و المعجم فی معاییر اشعار العجم)

برای شناخت و فهم درست از تحوّل و تطوّر نقد در زبان فارسی، لازم است تا دیدگاه پیشگامان علم بلاغت فارسی درمورد مسائل مربوط به حوزه‌ی نقد ادبی بررسی شود، زیرا منتقدان ادبی در قرون پنجم تا هفتم، که دوره‌ی مورد بررسی ما است، عمدتاً همان علمای بلاغت بوده‌اند. هدف مقاله‌ی حاضر آن است تا تصویری روشن از زمینه‌ها و موضوعات مرتبط با نقد ادبی که درخلال کتب بلاغی فارسی مربوط به مکتب خراسان آمده است، ارائه کند. به این منظور سه کتاب شاخص بلاغت فارسی در این دوره (ترجمان‌البلاغة، حدائق السّحر فی دقائق الشّعر و المعجم فی معاییر اشعار العجم) مورد مداقّه قرار گرفته و نکات مربوط به نقد نظری و عملی از آن‌ها استخراج و بررسی شده است. نتایج حاصل‌شده نشان می‌دهد که در این کتب بلاغی درخلال آوردن ملاک‌های زیبایی شعر که عمدتاً ملاک‌های زیبایی صوری هستند، گاهی صنعتی و شگردی بر دیگر صنایع برتری داده شده و تاثیر آن در بلاغت شعر بیشتر دانسته شده است و همچنین، درخلال بعضی از صنایع بدیعی به معایب شعر، تاثیر شعر بر مخاطب و کارکردهای شعر که همگی مربوط به نقد نظری است، اشاره شده است. نقد عملی در این کتب اندک و به‌صورت عبارات کلی و بدون توضیح کافی و معیار مشخص است.