نقد جامعه‌شناختی رمان «ای کاش گل سرخ نبود» از منیژه آرمین

نقد جامعه‌شناختی یکی از روش‌های کارآمد در تبیین نحوه‌ی انعکاس واقعیت‌های اجتماعی در آثار ادبی است که به‌صورت علمی و روشمند به بررسی تاثیر تحولات اجتماعی بر متون ادبی و همچنین تاثیرپذیری اجتماع از آثار ادبی به‌خصوص رمان می‌پردازد. این شیوه‌ی نوین ادبی این امکان را فراهم می‌سازد تا با کاوش در محتوا و ساختار رمان، میزان انعکاس وقایع و تحولات اجتماعی در قلم نویسنده و دنیای تخیلی اثر، نقد و تحلیل شود. با توجه به وجود رابطه‌ی معنادار میان اجتماع و ساختار و محتوای رمان‌های ایرانی که آغاز آن را می‌توان از دوره‌ی مشروطه تاکنون در نظرگرفت و با توجه به سیر تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در این بازه‌ی زمانی، استفاده از این شیوه‌ی تحلیلی برای نقد و تحلیل آثار این دوره بیش از پیش مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. این نوشتار نیز با بهره‌گیری از این شیوه، یکی از آثار برتر دوره‌ی معاصر، رمان ای کاش گل سرخ نبود، از منیژه آرمین را نقد و تحلیل می‌کند. منیزه آرمین، نویسنده‌ای واقع‌گراست که رمان ای کاش گل سرخ نبود وی، به بازتاب تحولات اجتماعی در بازه‌ی زمانی اواخر دوره‌ی سلطنت پهلوی تا انقلاب اسلامی می‌پردازد. پژوهش حاضر پس از تبیین دیدگاه‌های منتقدان برجسته‌ای از قبیل هگل، لوکاچ و لوسین گلدمن، به نقد رمان بر مبنای نظریه‌ی گلدمن می‌پردازد. بررسی معنایی عناصر و تحلیل‌های نمادین صورت گرفته در نوشتار پیش رو، بیانگر آن است که آرمین به‌صورت زیرکانه‌ای توانسته است با بهره‌جویی از نمادپردازی، معانی و مفاهیم تحولات و ایدئولوژی‌های اجتماعی را به‌تصویر کشد و در نهایت تحلیل صورت‌گرفته حاکی از آن است که این رمان می‌تواند دیدگاه مناسبی را برای شناخت ساختارها و تحولات جامعه ایران، در بازه‌ی زمانی روایت داستان ارائه دهد و مطالعات جامعه‌شناختی ادبیات فارسی را غنا بخشد.