بررسی ترامتنیّت رمان «نام من سرخ»، اثرِ اورهان پاموک با شاهنامه‌ی فردوسی

هر نویسنده‎ای برای آفرینش اثر خود به متن‌های پیش از خود و همزمان با خود توجه داشته است. ژرار ژنت، در الگوی ترامتنیّت، از رابطه‎ای که بین متن‌های مختلف باهم هست، سخن می‌‎گوید. اورهان پاموک از نویسندگان مشهور ترکیه به‌شمار می‌‎رود که از دا‎ستان‌های شاهنامه تاثیر پذیرفته است. موضوع اصلی رمان درباره‌ی نقاشان درباری عثمانی است و این نقاشان، نقاشی‎‌های خود را مزیّن به داستان‎‌های شاهنامه کرده‎اند. در این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی بر این فرضیه تاکید می‌‎شود که شاهنامه و رمانِ نام من سرخ، اثر اورهان پاموک، را می‌‎توان در فضای ترامتنیّت بررسی کرد و نام من سرخ در جایگاه زبرمتن، از شاهنامه، در جایگاه زیر‌متن، تاثیر پذیرفته است. در این نوشتار با مقایسه‌ی این دو اثر از منظر ترامتنیّت به تشابهات و تفاوت آن‌ها پی برده می‌‎شود و شباهت و همانندی روایت‎ها، وجود بینامتنیّت میان این آثار را تایید می‌‎کند. مهم‎ترین منبع در شناخت نام من سرخ پاموک، شاهنامه است. کشمکش‌هایی که در نام من سرخ وجود دارد از جمله قتل ظریف افندی به‌دست شاگرد خود و تلاش برای پیداکردن قاتل از کشمکش‌های موجود در شاهنامه مثل داستان قتل سیاوش، مرگ سهراب به‌دست پدر خود رستم، مرگ اسفندیار و مرگ ایرج به‌دست برادرانش تاثیر پذیرفته است. در این مقاله، به مقایسه‌ی محتوایی نام من سرخ با شاهنامه‌ی فردوسی از منظر نظریه‌ی بینامتنیّت و فرامتنیّت پرداخته شده و نتیجه‌ی این بررسی نشان می‌‎دهد که بی‎شک، شاهنامه‌ی فردوسی یکی از پیش‌متن‎‌های اصلی پاموک بوده است و بینامتنیّت از نوع صریح و فرامتنیّت از نوع تفسیری است.