مطالعه ژئوشیمیایی محتوای ‌عناصر ‌نادر ‌خاکی سبک در خاکستر‌ زغال معدن‌ طبس

وسیع‌ترین حوضه زغالخیز ایران در منطقه زغالداری در 75 کیلومتری شهر طبس با وسعتی در حدود 30000 کیلومتر مربع قرار گرفته است. براساس تحقیقات اغلب محققان، حضور عناصر نادر خاکی در خاکستر زغال‌سنگ های اقصی نقاط جهان گزارش شده‌ است. در این مقاله، خاکستر زغال معدن پروده طبس از لحاظ ژئوشیمیایی برای بررسی وجود، میزان و نحوه توزیع عناصر کمیاب در آن با انجام آزمایش‌های خاکسترسنجی، آنالیزهای شیمیایی عنصری، طیف‌سنجی پلاسمای القایی جفت شده (icp-ms) و آنالیز فازی پراش پرتوی ایکس (xrd) مطالعه شد. نتایج آنالیز نشان داد که میزان خاکستر زغال نمونه مورد مطالعه %9/39 و فازهای موجود در خاکستر زغال طبس به ترتیب فراوانی عبارتند از کوارتز، کانی‌های رسی، فلدسپارهای قلیایی، مگنتیت و پیریت. آنالیز شیمیایی عنصری برای اندازه‌گیری عناصر نادر خاکی سبک به انضمام عناصر سیلیسیم، آلومینیم، سدیم، پتاسیم، منیزیم، آهن و گوگرد انجام شد. تغییرات عیار عناصر نادر خاکی از حداقل 15 تا حداکثر ppm 68 گزارش شد. فراوانی 7 عنصر نادر خاکی سبک ، اسکاندیم و ایتریم در حد میانگین پوسته زمین یا حتی کمتر از آن بود. تنها یک عنصر نادر خاکی (ساماریم) 4/4 برابر میزان فراوانی خود در پوسته زمین غنی‌شدگی نشان داد. با توجه به ترکیب کانی‌شناسی به دست آمده از آزمایش xrd به نظر می‌رسد که کانی تمرکزدهنده عناصر نادر خاکی به ویژه ساماریم، کانی رسی از نوع ایلیت باشد.