نشانه شناسی گفتمانی وجوه تاریخی، حماسی- دینی و خیالی قصه حمزه نامه مقایسه آن با ابومسلم‌نامه

با آن که در باره وجه تاریخی قهرمانان آثار ادبی کلاسیک تحقیقاتی صورت گرفته است، با این حال کمتر تلاشی برای شناخت آثار ادبی بخصوص شخصیت‌ها و قهرمان‌های آثار داستانی تاریخ میانه با توجه به جنبه‌های فرهنگی آن انجام شده است تا عوامل و زمینه گفتمان‌های اصلی و خرده گفتمان‌های فرهنگی موجده چنین آثاری تبیین گردد.مساله این مقاله، بررسی نظام‌های گفتمانی موجود در حمزه نامه، یکی از آثار مهم و تاثیرگزار تاریخ میانه جهان اسلام است که چه ارتباط و نسبتی با دیگر گفتمان‌های فرهنگی و مذهبی و حتی سیاسی و دیگر قصص آن عصر مثل ابومسلم نامه داشته است. برای این امر، باید با روشی مناسب آن را توصیف، تفسیر و تبیین کرد. به نظر می‌رسد نظریه لاکلا و موف که مناسب تحلیل آثار ادبی و داستانی است و با کمک نشانه شناسی سه مرحله (سلطانی، 1393) بتوان لایه‌های پنهان این اثر را بازنمایی و با ارائه الگوی مناسب، علل شکل گیری این قصه و خرده گفتمان‌های فرهنگ، اسلامی، ایرانی، عربی را در پهنه دو گفتمان شیعی – سنی مشاهد کرد که هنرمندان قصه پرداز مذاهب مختلف چگونه تقابل‌های فکری و مذهبی دوره خود را در این اثر نشان داده‌اند.این نوشتار بر آن است تمایز سه وجه حمزه تاریخی، حماسی- دینی و تخیلی (قصه‌ای) را که موجب شکل گیری یکی از مهم‌ترین قصه‌های تاریخ میانه جهان اسلام شده و روایت آن گستره وسیعی را چندین قرن در بر می‌گرفته با کمک منابع کتابخانه‌ای توصیف و تبیین کند.