نقش عقل در استنباط عدالت اجتماعی از آموزه‌های قرآن بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان

چکیده:عدالت اجتماعی از مفاهیمی است که همواره موردتوجه اندیشمندان علوم مختلف بوده و هرکدام سعی کرده‌اند، تفسیری از آن ارائه نمایند. در این نوشتار سعی شده است دیدگاه علامه طباطبایی پیرامون عدالت اجتماعی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. با توجه به اینکه علامه طباطبایی به‌عنوان یکی از مفسران قرآن، شناخته می‌شود و گرایش تفسیری او در زمره عقلانی – فلسفی جای می‌گیرد و با نظر به اینکه بیشترین بحث پیرامون عدالت اجتماعی در اثر قرآنی علامه طباطبایی یعنی «تفسیر المیزان» مطرح‌شده است، مسئله این تحقیق این بوده که با روش توصیفی تحلیلی، نقش عقل در استنباط عدالت اجتماعی را در آثار علامه به‌خصوص تفسیر المیزان موردبررسی قرار دهد تا روشن شود که علامه طباطبایی در ارائه نظریه عدالت اجتماعی تا چه اندازه یافته‌های عقلی را معتبر شمرده و در تفسیر آیات مرتبط با این موضوع از آن استفاده کرده است.برخی از گفته‌های علامه طباطبایی این گمان را در میان بعضی از محققین پدید آورده است که ایشان به اعتباری بودن مفهوم عدالت اجتماعی اعتقاد داشته است، اما از بررسی اندیشه‌های او این نظریه تقویت می‌شود که علامه عدالت اجتماعی را در زمره معقولات ثانیه فلسفی جای می‌دهند. علامه طباطبایی مصداق‌های عدالت اجتماعی را به دودسته عقلی و نقلی تقسیم می‌کنند و بر این باورند که برخی از مصادیق عدالت اجتماعی قابل‌درک عقلی به‌صورت مستقل هستند و برخی دیگر نیازمند آن است که شرع بیان کند. به همین جهت بسیاری از مصادیق عدالت اجتماعی در قرآن کریم بیان‌شده است که عقل انسان از درک حُسن و مصلحت آن عاجز است.