واکاوی جایگاه عقلانیت از منظر قرآن و حدیث

کلمات مختلفی در قرآن وجود دارد که ناظر به فهم و ادراک انسان است. کلماتی مانند ظن، ذکر، شعور، فهم، فقه، درایت، فکر، عقل و بصیرت. در این میان عقل نیرویی ست که انسان در سطوح مختلفی از آن بهرمند است و به طور کلی به معنای ادراک و فهمیدن کامل و تمامی ست که آدمی میان صلاح و فساد و حق و باطل و راست و دروغ فرق می گذارد. پژوهش حاضر با روش تحلیلی و کاوش مبانی قرآنی و حدیثی در صدد است جایگاه عقل و عقلانیت را به عنوان یکی از مهمترین مبانی رهبر معظم در تبیین بیانیه گام دوم در سطوح مختلف بررسی کند. نگاه قرآن و حدیث در راستای مولفه های عقلانیت را می توان در سه مورد ذیل ارائه کرد:1.یک تقسیم بندی ناظر به عقل نظری و عقل عملی ست. عقل نظری نیروی تشخیص خوب و بد است که کمال آن در ایمان جلوه می کند و عقل عملی تشخیص حسن و قبح اعمال را بر عهده دارد و کمالش در عمل صالح مرتسم است. 2.عقل در ادبیات قرآن فقط آن دستگاهی نیست که محاسبات مادی را انجام می دهد. بلک عقل در سه سطح قابل بررسی ست: سطح اول عقل اجتماعی ست که ارتباطات مادی زندگی را تنطیم می کند. در سطح دوم آن چیزی ست که انسان را به سبک زندگی اسلامی می رساند و در سطح سوم و بالاترین سطح آن چیزی ست که خداوند به وسیله آن عبادت می شود و انسان را تعالی می بخشد.3.عقل طبیعی و ذاتی و فطری که ناظر بر اصل آفرینش است و عامل تمایز انسان و حیوان است و عقل کسبی که با تجربه و علم حاصل می شود و با تقوا و عدم گناه رشد می کند و زیادتر می شود.