رابطه دین و آزادی براساس آیه‌ «لا اکراه» در تفسیر مفاتیح الغیب و المیزان

ورود انقلاب اسلامی به دومین مرحله‌‌ خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی که نقطه کانونی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی است، در سایه شناخت و باور عمیق به آموزه‌های دینی امکان‌پذیر است. از جمله مهمترین دغدغه‌های انسان معاصر، در راستای فهم آموزه‌های دینی، «رابطه دین و آزادی» است که از گذشته مورد توجه اندیشمندان بوده است. در راستای اثبات آزادی، به آیه شریفه «لَا اِکرَاهَ فِی الدِّینِ» (بقره/256) تمسک شده است. نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این مساله با محوریت تفسیر این آیه درمفاتیح الغیب فخررازی و المیزان علامه طباطبایی، پرداخته است. بر پایه یافته‌های این پژوهش، فخر رازی طبق این آیه معتقد است که، تمام کارهای انسان از جمله اعتقادات و باورهایش جزء امور اختیاری است و هیچ‌گونه اجباری در آنها وجود ندارد؛ بنابراین، آیه شریفه بیانگر آزادی تکوینی در تمام شوون زندگی است. بر اساس این، آزادی تکوینی انسان با مجموعه احکام تشریعی دین منافاتی ندارد. به باور علامه طباطبایی این آیه ناظر به آزادی در عقیده است؛ اما انسان پس از پذیرش هر دین باید نسبت به مجموعه دستوراتش التزام عملی داشته و به آنها مقید باشد.