آثار و برکات فردی خلافت انسان در قرآن کریم در گام دوم انقلاب اسلامی از منظر تفاسیر شیعه و اهل سنّت

پژوهش حاضر عهده دار تبیین چیستی خلیفةاللهی انسان و آثار و برکات آن در نزد مفسران شیعه و اهل سنّت در گام دوم انقلاب اسلامی است. گسترده ترین آیه ای که این بحث را مطرح کرده، آیه سی ام سوره مبارکه بقره است که خدای متعال در این سوره، قبل از اشاره به خلقت انسان، به مقامات و درجات معنوی وی که همان مقام خلافت است، اشاره کرده است. این حاکی از اهمیت و ضرورت این مسئله در سرنوشت انسان است که بشر را از سایر موجودات متمایز ساخته و جایگاه او را در نظام هستی مشخص نموده و در پرتو این مقام، سایر موجودات، مسخّر او شده اند. بر اساس ظاهر برخى آیات وحی، این مقام اختصاص به گروه خاصى از انسان‏ها - حضرت آدم(ع) و ذریه معصوم او ندارد و از طرفی شامل افرادی که از مرتبه انسانیت تنزّل کرده نخواهد بود، ‌از این رو،‌ افراد غیر معصوم بستگی به ظرفیت خود،‌ با تحقق شرایط،‌ کسب معیارها و رفع موانع،‌ در حد خود خلیفة الله هستند؛ گرچه بالاترین مرتبه خلافت، مربوط به انسان کامل است که در صدر آن، معصوم(ع) است. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که مظهر خدا شدن، مسجود فرشته ها شدن، معلم فرشته ها شدن، حیات متعالی، آرامش، داشتن نور برای حرکت در ظلمات، رستگاری، خروج از ظلمات، سعادت، بهشت و فوز عظیم از آثار فردی خلافت انسان از دیدگاه مفسران شیعه است. از آنجا که دانشمندان و مفسران اهل سنّت، آثار و برکات خلیفه و حاکم را به مدیریت جامعه دینى منحصر کرده‏اند؛ از نظر آنها، عمده‏ترین نقشى که خلافت در جامعه دارد، تامین عدالت اجتماعى با اجراى قوانین اسلامى در جامعه دینى، تامین امنیت عمومى براى ایجاد آسایش و آرامش در جامعه دینى، پاسدارى از مرزهاى جامعه اسلامى و توسعه و گسترش اسلام است. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش به صورت کتابخانه ای بوده که با شیوة توصیفی – تحلیلی از اسناد نوشتاری، سامانه های رایانه ای و نرم افزارهای علمی سامان یافته است.