ارزیابی ارزش اقتصادی خرما از دیدگاه آب مجازی در ایران

در ایران، بیش از 75% وسعت آن را مناطق خشک و نیمه خشک فراگرفته است که کشاورزی نقش مهمی در اقتصاد و معیشت آن ایفا میکند، و مدیریت منابع آب مسئله بسیار مهمی در آن است. ایران دارای رتبه دوم از نظر تولید و سطح زیرکشت و رتبه پنجم صادرات خرما در دنیا است، لذا علاوه بر ارزش بالای اقتصادی خرما، بایستی اثرات ناشی از تولید آن بر مصرف منابع آب سطحی و زیرزمینی ، نیز مدنظر قرار گیرد. این تحقیق به ارزیابی شاخص ردپای آب و ارزش اقتصادی آن در سه رقم خرما (نرم، نیمه خشک و خشک) در ایران طی دوره 2008 تا 2016 پرداخته است. همچنین این دو شاخص برای سایر محصولات کشاورزی ایران نیز براورد و با خرما مقایسه گردید و نهایتا مناطق از نظر این دو شاخص در سه رقم مذکور، اولویت بندی گردید. نتایج نشان می دهد، متوسط ردپای آب و ارزش اقتصادی خرما به ترتیب 02/3 مترمکعب بر کیلوگرم و 59/0 دلار بر مترمکعب است که سهم آب سبز ،آبی و خاکستری به ترتیب 9.1% ، 76.9% و 14% است. بیشترین ردپا (6/8 مترمکعب بر کیلوگرم) و ارزش اقتصادی (49/1 دلار بر مترمکعب) مربوط به خرمای خشک و کمترین ردپا (97/0) و ارزش اقتصادی (19/0 دلار بر مترمکعب) مربوط به خرمای نیمه خشک است. در مقایسه خرمای خشک با 43 محصول کشاورزی در ایران، از نظر ارزش اقتصادی و ردپای اب در رتبه 18 و 33 قرار دارد این در حالیست که واریته­های خرمای نیمه خشک و خرمای تر با اختلاف کمی نسبت به هم، از نظر ردپای اب در رتبه 33 و34 و از نظر ارزش اقتصادی در رتبه 29 و 30 ام قرار دارند. حجم ردپای آب ناشی از تولید خرما در ایران سالانه 2437 میلیون مترمکعب است که از این مقدار سهم خرمای نرم، نیمه خشک و خشک به ترتیب 79.6% ، 18% و 2.45% است. سهم صادرات آب مجازی از این مقدار سالانه 1243 میلیون مترمکعب است که ارزش اقتصادی آن 733 میلیون دلار است. این در حالی است که ارزش خرمای صادر شده سالانه حدود یک چهارم این مقدار است. نهایتا نتایج این تحقیق مشخص کرد که با توجه به تنشهای جدی آب در مناطق کشت خرما درایران، شاخصهای ردپای آب و ارزش آب اقتصادی می­تواند، اطلاعات مفیدی را برای اولویت بندی کشت ارقام مختلف خرما و مدیریت منابع آبی در مناطق مستعد ارائه دهد.