ظاهر و باطن با نگاهی به مثنوی معنوی مولانا

خداوند ظاهر و باطن است؛ او ظاهر است در عین باطن بودن و باطن است در عین ظاهر بودن؛ به گونه‌ای که ظاهر و باطن بودن او نه تنها با یکدیگر منافات ندارند بلکه متناقض هم نیستند. خداوند، سرچشمة بی‌منتهای تجلی، در تمام تجلیاتش جاری و ساری است و این چنین است که او از شدت ظاهر بودنش باطن می‌نماید و از شدت باطن بودنش ظاهر است. قرآن کریم ظاهر و باطنی دارد که ظاهر آن همچون شکوفه‌هایی است زیبا که همگان کمال زیبایی و عظمت ظاهری آن را می‌یابند؛ اما باطن آن همچون ریشه‌هایی است مخفی و نهان که نزد خداوند است و البته که انبیا، اولیا و اوصیاء او آن را در علم و قلب مبارکشان شهود می‌نمایند و دیگر انسان‌ها نیز بر اساس ظرفیت‌ها و گنجایش قلب‌هایشان آن را درک می-کنند. نیز انسان و عالم و علوم هم دارای دو ساحت ظاهر و باطن هستند و چه زیبا است که انسان با فراگیری علوم حقیقی و به کار بستن آن در حیات دنیوی، بعد روحانی خویش را تقویت کند و ظاهر و باطن خویش را به ‌گونه‌ای نیکو گرداند که در عالم حقیقی و زندگی اخروی خویش نیز سعادت و رستگاری ابدی خویش را تضمین کند. مولانا در منظومة گران‌سنگ مثنوی معنوی در محورهای گوناگون و متعددی به موضوع ظاهر و باطن پرداخته است. وی با الهام از قرآن کریم موضوع ظاهر و باطن را از دیدگاه عرفانی در تمام مراتب هستی مورد توجه قرار داده است و ظهور و بطون را در لایه‌های هستی در مسیر صعودی که به بطون و غیب مطلق می‌رسد به طرز بسیار زیبا و شگفت‌انگیزی به نظم در آورده است. در پژوهش پیش روی به مباحثی از جمله: ظاهر و باطن خدا و هستی، قرآن کریم، عالم، انسان و علوم با تکیه بر تعالیم مثنوی پرداخته شده است.