بررسی تطبیقی معرفت عقلی در سلوک عارفانه‏از منظر ابن عربی و مولوی

آراء عارفانه ی ‏ابن عربی و مولوی در باب جایگاه عقل در معرفت حقیقت، به رغم اینکه به جهت مشرب عرفانی دو اندیشمند به یکدیگر نزدیک است؛ به دلیل رویکرد خاص آن ها به‏موضوع، تفاوت های قابل توجهی نیز دارد. به نظر، اساس این تفاوت، به رویکرد نظری ابن عربی به‏معرفت عقلی در شناخت خداوند به عنوان بحثی از مباحث عرفان نظری باز می گردد؛ در حالی که ‏موضع مولوی در برابر عقل، صرفا عارفانه و یا به تعبیر بهتر موضع گیری در برابر معرفت عقلی فلاسفه ‏است. این امر باعث شده است معرفت عقلی در سلوک عارفانه در اندیشة ‏ابن عربی در مقایسه با مولوی جایگاه ‏ارزشمندتری داشته باشد و به طور مفصل به ‏آن توجه شود. از منظر این دو اندیشمند، عقل در سطح فرودین ادراک، نه به عنوان مرتبه‏ای از مراتب سلوک، به جهت عجز شایسته ‏است تابع شریعت باشد و با عقل کامل انبیا پیوند خورد اما در سلوک عارفانه آن گاه ‏که رهرو به وصال با عالم عقل کل دست می یابد، معرفت عقلی به گونه ای به طور مستقل مورد توجه قرار می گیرد. در این نوشتار سعی شده است به روش توصیفی- تحلیلی پس از اشاره به جایگاه عقل در آراء ابن عربی و مولوی، به‏موضوع معرفت عقلی سالک به عنوان دومین مرتبه‏از مراتب سلوک عارفانه پرداخته شود.