بازتاب یگانگی «مَن » و « فرا مَن » در زبان مولانا

«مَن» و «فرامَن » دو تعبیر متداول در روان کاوی فروید است که بر فرآیندهای ناخودآگاه‏انسان و کیفیّت درونی شدن هنجارهای جامعه ‏اطلاق می شود. «منِ سیّال» در سخن مولانا شکلی از سوررئالیسم است که به گونه های مختلف در اشعار او و به ویژه در غزلیّات شمس نمود یافته ‏است. سوررئالیست ها معتقدند: ذهن انسان دارای نقطه ای است که در آن خیال و واقعیّت، مرگ و زندگی و مانند آن ضدّ یکدیگر نیستند بلکه در آن نقطه، همه چیز به وحدت می رسد. در نظر آنان خداوند نقطة علیای هستی است که‏ ماده و روح در وجود او متحد می شود و تناقض ها از میان می رود. این تعریف معادل تجربة عرفانی است که در آن فرد با معشوق به‏ احساس وحدت و یگانگی می رسد و « من » و « فرامن » برای رسیدن به‏این مرحله به هم می پیوندد. وحدتی که ‏مولانا در خلال تجربه ‏آن را احساس کرده ‏است سبب ایجاد نوعی نگرش و اندیشة یکدست و پیوسته در سرتاسر متن اشعار او گشته‏ که ‏مهم ترین عامل در ایجاد نشانه های فرازبانی خاصّ او است. در این بینش، تمایل او برای پیوستگی به ‏معشوق و نشاط حاصل از آن حتی در هجران مایة نشاط انگیزی زبانش به ویژه در کلیّات شمس شده ‏است. موسیقی غنی دیوان شمس که آن را از تمامی متون نظم متمایز می سازد، نشانه‏ ای از یگانگی « من » و « فرامن» است که باعث آن گشته است تا شاعر در عین بی خودی غزل هایی بسراید که‏ از یک سو، هنجارهای غالب را بشکند به طوری که واژه-های عامیانه، عدول از هنجارهای قالب غزل و تغییر بحر در اشعار وی مشاهده شود و از سوی دیگر، نظم موسیقایی بی نظیری را خلق کند که در هیچ یک از متون منظوم ادبی دیده نمی-شود. پژوهش حاضر به شیوة توصیفی تحلیلی به برآیند اتّحاد این دو مفهوم و تاثیر آن بر ایجاد نشانه های فرازبانی در زبان مولانا پرداخته‏ است.