خوانش نقش برجسته مرغابی ها در تالار دارالحفاظ مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی با تکیه بر تمثیل مرغابی در مثنوی معنوی

تمثیل در مثنوی معنوی، شیوه ای برای بیان حقایق مابعدالطبیعه و مفاهیم بنیادی حِکمی است؛ به طوری که در ظرف فهم همگان درآید. از جمله تمثیل های پرتکرار در مثنوی، مَثَل «مرغ» است. با توجه به مجموع شش دفتر مثنوی و نیز با نظر به دیگر آثار مولوی، پرنده تمثیلی از «جان» یا «نفس» آدمی است. مولانا با نظر به ویژگی های طبیعی و صوری پرندگان مختلف، هر یک از آن ها را نمادی بر حالات و اطوار مختلف نفس قرار می دهد. از جمله تمثیل مرغابی، که با توجه به توانایی این پرنده به زندگی در خشکی و آب آن را مَثَلی بر عالی ترین درجات و حالات جان بشر یعنی اراده بر ترک تعلقات مادی و تحقق قابلیت های بالقوه اش در عدم تناهی و نیز وحدت با مبدا ازلی اش که از آن با تمثیل «بحر» یاد می کند، می داند. براساس تاویل تمثیل مرغابی در مثنوی، می توان نقش برجستة مرغابی ها در سقف تالار دارالحفاظ مجموعة شیخ صفی الدین در اردبیل را نیز اشاره ای به جان و نفس رهروانی دانست که با رهایی از قفس تن و پر گشودن در آسمان معنا و عقول، به روح کلی پیوسته و در سعادتی ابدی جاودانه شده اند.