نگاهی به نی نامه ‏از منظر شارحان(مقایسۀ شرح نی نامه در جواهرالاسرار، مکاشفات رضوی و اسرارالغیوب)

طبق نظریات نوین تاریخ ادبیات، شناخت مخاطبان و خوانندگان آثار ادبی و افق انتظارات آنها در فهم جامع محتوای متون ادبی از اهمیت بسزایی برخوردار است و با نشان دادن سیر تحول اندیشه در جامعه چگونگی تاثیر عواملی چون موقعیت جغرافیایی و تاریخی را در دریافت مخاطب از موضوع دنبال می کند. شارحان آثار ادبی به عنوان خوانندگان و مخاطبان ویژه ای به شمار می روند که نمایانگر اندیشه رایج در هر دوره و چگونگی برخورد مخاطب در قبول، رد و یا تاثیرپذیری از هر اثر ادبی هستند. به ‏اعتقاد بسیاری جواهرالاسرار و زواهرالانوار نخستین شرح نوشته شده برای مثنوی معنوی مولاناست و از طرفی مکاشفات رضوی و اسرارالغیوب هم دو شرح قدیمی و حائز اهمیت از شبه قارۀ هند هستند که هریک به نوعی در زمان و تاریخی پیچیده به ‏آرا و اندیشه های متفاوت، مثنوی معنوی را به نمایندگی از اصلی ترین مخاطبان مثنوی آن دوره بازخوانی و شرح کرده‏اند. در این مقاله‏کوشیده ایم تا با نگاهی به‏ اندیشه، آرا و محیط زندگی این سه شارح شباهت، تفاوت و میزان تاثیرپذیری هریک را از تاریخ، جغرافیا و آراء پیشینیان در بازنمایی و شرح هجده بیت اول مثنوی (نی-نامه) با شیوه ای تحلیلی و توصیفی نشان دهیم.