بررسی یگانگی با طبیعت در اندیشۀ مولانا

مولانا به طبیعت نگاهی عرفانی دارد، اصولاً هر بعدی از زیست مادی انسان را از دریچۀ عرفان می‌نگرد؛ یعنی مدام در حالتی از یگانه‌‌سازی است؛ آن‌ چیزی که در آیین سیر و سلوک همواره فرا روی سالک و عارف است. با اینکه به طبیعت و عناصر طبیعی درآثارش توجه بسیاری کرده است؛ اما رابطه‌اش با طبیعت از نوعی نیست که در شعر بسیاری از شاعران طبیعت‌گرا دیده می‌شود. در دیوان کبیر و در مثنوی معنوی عناصری همچون آب، خاک، باد، آتش، فصل‌ها، آفتاب، مهتاب، گیاهان و حیوان‌ها ... آمده است که مولانا با به‌کارگیری آن‌ها می‌کوشد سرچشمۀ واحد همۀ موجودات را بنمایاند و اگر از این عناصر با بیان استعاری و در تشبیهات بهره می‌برد، نشان‌دهندۀ درجۀ والای زیبایی‌شناسی کلام او در ابراز اندیشه‌اش است. آنجا هم که با طبیعت یگانه می‌شود در لذت یکی‌شدن با عناصر طبیعی متوقف نمی‌شود یا نمی‌خواهد در یگانگی با عنصری، خاصیت آن را درونی کند؛ بلکه با یگانگی در اجزای عالم و پدیده‌ها راهی به فراسوی طبیعت می‌جوید. اگر شعر مولانا را شعری پرکنش و پرجنبش توصیف کنیم، این‌ پویایی در همۀ ابعاد مشاهده می‌شود؛ زیرا همواره پله‌ای را می‌جوید برای فرا رَوی از جهان، هم در گسترۀ اندیشه و هم در پهنۀ جهان مادی پیرامونش. او جهانی را جستجو می‌کند که جان جهان است و آسمان و دریایش، جان است. در این پژوهش با بهره‌گیری از دو اثر پراهمیت مولانا، مثنوی ‌معنوی و دیوان کبیر، چگونگی رابطۀ وی با طبیعت و بازتاب آن در اندیشه‌اش بررسی می‌شود.