بررسی میزان استفاده از مفاهیم تربیت شهروندی در محتوای کتابهای تعلیمات اجتماعی دوره اول متوسطه

شهروندی از مهمترین ایده های اجتماعی است که به منظور کمک به شناخت بهتر جامعه،روابط درونی آن و هدایت کنش ها و رفتارها به وجود آمده است.این مفهوم، مانند هر مفهوم دیگر،در بستر تاریخی- اجتماعی و درون شبکههای مفهومی، محتوا و معنای خود را آشکار ساخته وسیر تحولی خود را داشته است. این محتوا و معنا همواره ثابت نبوده و به اعتبار تحولات پدید آمده در جوامع و رویکردهای نظری، دستخوش تغییر شده است.دراغلب این تعاریف، جنبه های حقوقی شهروندی مورد تاکید قرار گرفته است. با این همه، تجربه شهروندی تنها به پایگاه حقوقی فرد بستگی ندارد، بلکه به روابط بین افراد و گروه های اجتماعی نیز وابسته است. مبنای حقوق شهروندی آن است که فرد انسانی تنها به حکم انسان بودنش، در جامعه دارای یک سلسله حقوق، توانایی و مزایائی است که به عقیده بسیاری از حقوقدانان، این حقوق طبیعی و غیر اکتسابی است؛ و هیچ مقامی حق ندارد آن را از انسان سلب یا محدود کند. این دسته از حقوق که حقوق بشر و حقوق اساسی جوامع نیز از آن اقتباس شده است، بعضاً در قانون اساسی کشورها تبلور یافته و شکل ملی به خود گرفته است.بنابراین اگر شهروند را به عنوان فردی که عضو گروه سیاسی مشخصی به نام کشور است و دارای حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی است بدانیم، باید چنین استدلال کنیم که حقوق شهروندی آن دسته از حقوقی است که رنگ و بوی ملی به خود گرفته است(محبی، 1384 ، 74 ).پس شهروندی، اصلی است که بر روابط دولت و اعضای جامعه نظارت میکند، یعنی از یک سو به امتیازات دولت و حقوق افراد و از سوی دیگر به مناسبات وفرآیندهای تاریخی مربوط می شود. به بیان دیگر، شهروندی پیوندهای میان فرد و جامعه را در قالب حقوق، تعهدات و مسئولیت ها منعکس می سازد و چهارچوبی برای تعامل افراد، گروه ها و نهادها مجموعهای از قوانین رسمی و عرفی است که علاوه بر امکان » حضور و دخالت جدی شهروندان در امور سیاسی جامعه خویش، موجب حفظ صیانت از اصول اساسی حیات انسانی آنها و بهرهمندی از شرایط و امکانات رفاه اجتماعی است که در تنظیم روابط افراد با یکدیگر و تعاملات ملت و دولت (روابط اجتماعی ) موثر است(اسماعیلی، 1384 ). هدف عمده این تحقیق بررسی تربیت شهروندی و حقوق شهروندی در کتب متوسطه اول می باشد.نتایج نشان داده است؛ که میزان استفاده از مفاهیم تربیت شهروندی در محتوای کتابهای این دوره متفاوت است، در پایه سوم نسبت به سایر پایه ها بیشتر از مفاهیم تربیت شهروندی استفاده شده است. به طور کلی بر اساس دیدگاه دبیران کتب تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی، از نظر میزان آموزش مفاهیم تربیت شهروندی در قالب مولفه های شهروندی؛ شامل حقوق، تکالیف، عدالت و برابری، مشارکت اجتماعی،مشارکت سیاسی و سواد سیاسی در سطح متوسط و کمتر از حد انتظار بوده است.