بررسی اقدامات اتحادیه اروپا در واکنش به برنامه‌های هسته‌ای ایران در پرتو حقوق حاکم بر اقدامات متقابل

اقدامات و برنامه‌های هسته‌ای ایران واکنش‌های زیادی را در پی داشته که از آن جمله می‌توان به مطرح شدن پرونده هسته‌ای ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌هایی شورای مزبور علیه ایران و همچنین تحریم‌های یکجانبه برخی از کشور‌ها و اقدامات برخی از سازمان‌های بین‌المللی علیه ایران اشاره نمود. یکی از مهمترین این واکنش‌ها، واکنش اتحادیه اروپا به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران و به ویژه اقدامات اوایل سال 2012 سازمان مزبور علیه برنامه‌های هسته‌ای ایران است. خاص بودن چنین وضعتی که ناشی از بی سابقه بودن آن است، مستلزم برسی قانونی بودن آن در چارچوب حقوقی مناسب است. در این راستا، نوشته حاضر بعد از ارائه سابقه فعالیت‌های هسته‌ای ایران و واکنش‌های انجام گرفته علیه آن، ضمن بررسی حقوق قابل اعمال بر آن، به این نتیجه می‌رسد که اقدامات اتحادیه اروپا در واکنش به برنامه‌های هسته‌ای ایران در چارچوب حقوق اقداماتی تحت عنوان خودیاری و حقوق مسئولیت بین‌المللی اعم از حقوق مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی و به ویژه حقوق اقدامات متقابل قابل بحث و برسی است. با تعیین ماهیت حقوقی اقدامات اتحادیه اروپا به عنوان اقدامات متقابل و اعمال حقوق قابل اعمال بر آن که در طرح مسئولیت دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی گردآوری شده است، به نظر می‌رسد، این اقدامات فاقد وجاهت قانونی بوده و لذا مسئولیت اتحادیه اروپا به عنوان یک سازمان بین‌المللی را به دنبال داشته است. از این رو به نظر می‌رسد، سازمان مزبور به عنوان یک سازمان بین‌المللی می‌بایست آثار و تبعات مسئولیت خود را پذیرفته و مبادرت به ایفای تعهداتی نماید که از چنان مسئولیتی ناشی می‌شود.

study of european union restrictive measures against iran: applicable law on the countermeasures perspective

the paper aims at revisiting the law of countermeasures, through the case study of the economic measures targeting iran agreed by the eu member states in early 2012. this case concerns a very specific situation: that of measures enacted motu proprio in the framework of a regional organization against a country which has already been targeted by sanctions adopted by the un security council. the unprecedented extent of these new eu measures raises various issues regarding their lawfulness under international law. beginning with a brief overview of the factual background of the iranian nuclear controversy, our assessment of the measures’ lawfulness consists of a 2-fold primary process; first, it is necessary to characterize these measures, in order to determine the applicable legal framework. then, depending upon the conclusion reached as to the legal nature of the measures, their lawfulness is to be assessed with respect to the relevant rules governing their use. as regards the first step, the measures under consideration may prima facie qualify either as measures of retorsion, as sanctions (whether emanating from the un security council or ‘autonomous’), or as countermeasures. the paper examines what legal category adequately describes the eu measures, and concludes with reasonable certainty that they display the general characteristics of countermeasures. this finding entails the applicability of the law of state responsibility (as well as the law of responsibility of international organization), which is relevant to assess in the case considered the lawfulness of the measures, both from a procedural and a substantive perspective