الزامات تحقق پیشرفت دریاپایه

حوزه‌های آبی، به‌ ویژه دریاها، همیشه‌ی تاریخ در زندگی بشر نقش‌آفرینی کرده‌اند و سهم قابل توجهی از پیشرفت کاروان بشری را بر عهده داشته‌اند. پس از اختراع ماشین بخار و وقوع انقلاب صنعتی این نقش‌آفرینی برجستگی بیشتری یافت به گونه‌ای که دریا بستر تحولات متعدد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و تمدن دریاپایه صبغه غالب تمدن نوین در بسیاری از کشورها و پیامد آن قدرت دریایی وجه غالب قدرت در معادلات بین‌المللی شد. این ماجرا تا به امروز نیز با فراز و فرودهایی جریان داشته است به گونه‌ای که امروزه درصد قابل توجهی از تجارت جهان از مسیر حمل و نقل آبی صورت می‌گیرد، اغلب شهرهای جهان و اکثر پایتخت‌های پر جمعیت بر کرانه دریا ساخته شده‌اند و قدرت نظامی و سیطره بر اقیانوس‌ها و آبراهه‌ها در تنظیم روابط بین دول و موقعیت ژیوپولتیکی کشورها بسیار تاثیرگذار است. اما ایران علی‌رغم پیشینه تاریخی دریانوردی، موقعیت استثنایی جغرافیایی در شمال و جنوب و دارا بودن سواحل طولانی فقط اندکی از قابلیت‌های آبی و دریایی خود را مورد استفاده قرار داده است. طی یک دهه گذشته تاکید بر توجه به اقتصاد دریاپایه، استقرار جمعیت در نوار ساحلی جنوب و استفاده از ظرفیت عظیم نهفته و موجود در دریا، هم در اسناد فرادست توسعه کشور و هم در بیانات مسئولان عالی نظام پربسامد بوده است و البته قدم‌هایی در این مسیر برداشته شده است. اما استفاده از قابلیت‌های دریایی در روند پیشرفت کشور مستلزم چه تمهیداتی است؟ برای نیل به یک قدرت دریایی و جریان یافتن توسعه دریاپایه در ساخت و بافت نظام اقتصادی ایران و در نتیجه یافتن سهم مناسب در تولید ملی چه الزاماتی باید مورد توجه قرار گیرد و به اجرا درآید؟ کدام الزامات نرم‌افزاری؟ کدام الزامات سخت‌افزاری؟ کدام الزامات سیاسی؟ فرهنگی؟ ساختاری؟ فرایندی؟ تحقق پیشرفت دریامحور، به گونه‌ای که پیشرفت ملی ما، به عنوان برآیند هر دو وجه خشکی‌پایگی و دریاپایگی، با حداکثر کارایی و عادلانه بودن ظهور یابد نیازمند توجه اولویت‌مند و عمیق به مجموعه الزاماتی است تا مفاد و محتوی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از جمله تبدیل ایران به قطب ارتباطات منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز قطب راهبردی علمی و اقتصادی و پیشتازی در عرصه فرهنگ به خوبی عملیاتی شود. در این مقاله به روش اسنادی و کتابخانه‌ای به همراه پویش رسانه‌ای اهم الزامات احصاء و تبیین شده‌اند. برخی از الزامات از دل آسیب‌شناسی روند گذشته و وضع موجود سربرآورده‌اند و برخی معطوف به نگاه آینده‌نگرانه به تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، تحولات فناوری و تغییرات اقلیمی تعیین شده‌اند.