خانواده اولین و مهم‌ترین نهاد در تحقق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت معرف سیر تحولات همه جانبه ایران شامل مبانی، آرمان‌ها، رسالت، افق و تدابیر است، که با تحقّق آن، کشور راه پیشرفت را خواهد پیمود و طلیعه‌ی مبارک تمدّن نوین اسلامی در زیست‌بوم ایران رخ خواهد نمود. مطابق مبانی جامعه‌شناختی سند الگو، شکوفایی استعدادهای آدمی در گرو مشارکت جمعی در بستر جامعه است. جامعه از طریق انتقال فرهنگ، شکل‌دهی هویت و تعلیم و تربیت به بینش، گرایش، منش، توانش و کنش ارادی انسان‌ها جهت داده و موجب تحول بنیادین در جامعه می‌شود. این در حالی است که خانواده مهم‌ترین نهاد تشکیل‌دهنده جامعه است و در این فرایند، نقشی بی‌همتا دارد. خانواده مرکز رشد و تربیت بینش، گرایش، منش، توانش و کنش؛ و محور شکل‌گیری هویت، اراده، عمل، تقوی، ، صبر، استقامت و مبارزه با ظلم، فساد است. به این معنا، خانواده نقش بنیادین در تربیت نیروی انسانی تمدن‌ساز دارد. خانواده اولین، امن‌ترین و تاثیرگذارترین محیط رشد بشری است. از لحظه تولد تا لحظه مرگ خانواده تاثیر دائمی دارد. آدمی در خانواده زبان، الگوهای رفتاری، هنجارهای اجتماعی، فرهنگ و تمدن را می‌آموزد و تمرین می‌کند. خانواده تمامی زیرساخت‌های لازم برای شکل‌گیری شخصیت و شکوفایی استعدادها و ظهور انسان‌های تحول‌آفرین و تمدن‌ساز را فراهم می‌آورد. نهادی پایدار و جهان‌شمول است و در همه مکان‌ها و همه زمان‌ها وجود دارد. از آنجایی که خانواده یکی از اساسی‌ترین رکن تمدن‌سازی در جامعه است. تمامی الزامات الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باید از خانواده شروع شود. تا خانواده بتواند از طریق تربیت انسان‌ها، اصلی‌ترین وظیفه خود را در شکوفایی و پیشرفت جامعه به‌ خوبی انجام دهد. بر همین اساس است که در مقدمه و اصل10 قانون اساسی تکالیف حکومت در برابر خانواده تعیین شده است. مطابق آن خانواده واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است و توافق عقیدتی و آرمانی در تشکیل خانواده که زمینه‌ساز اصلی حرکت تکاملی و رشد یابنده انسان است، اصل اساسی بوده و فراهم کردن امکانات جهت نیل به این مقصود از وظایف حکومت اسلامی است‌. و نیز از آنجا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است‌، همه ‌قوانین و مقررات و برنامه‌ریزی‌های مربوط باید در جهت آسان کردن‌ تشکیل خانواده‌، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی ‌بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد . از جمله تدابیری از الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که بنیان‌های اصلی آن در خانواده پایه‌ریزی می‌شود عبارت‌اند از: 1- تبیین و ترویج اسلام ناب محمدی (ص)؛ 2- گسترش فرهنگ قرآنیِ و معرفت و مودت و ولایت پیامبر و اهل بیت (ع)؛ 3- آموزه‌های اخلاق اسلامی و هنجارهای اجتماعی؛ 4- درک نقش محوری «مسجد» در رشد معنوی و فرهنگی؛ 5- شکل‌گیری سبک زندگی اسلامی ایرانی؛ 5- استوارسازی بنیان خانواده با آسان‌سازی ازدواج پایدار و فرزندآوری؛ 6- احیای زبان و ادبیات فارسی؛ 7- احیا و گسترش الگوها و نمادهای اسلامی- ایرانی در پوشش؛ 8- تقویت، حمایت و غنی‌سازی محتوای نظام تعلیم و تربیت در تربیت انسان‌های مومن، توانمند، خلاق، مسئولیت‌پذیر و دارای روحیه مشارکت جمعی؛ 13- ارج نهادن به دانش‌ها و مهارت‌های حرفه‌ای بومی؛ 19- بهره‌مندی از فرصت‌های فضای مجازی سالم، مفید و ایمن بر پایه ارزش‌ها، فرهنگ و هویت اسلامی ایرانی؛ 23- توسعه وقف، قرض‌الحسنه در حمایت از محرومان و نیازمندان؛ 34- بسترسازی برای پراکندگی متعادل جمعیت؛ 36- ارتقای سلامت فرد و خانواده و جامعه و گسترش سواد و فرهنگ سلامت، پیشگیری و مهار عوامل تهدیدکننده؛ 40- رشد سلامت معنوی اسلامی؛ 42- بالندگی جایگاه و شان و حقوق زنان و فراهم ساختن فرصت‌های عادلانه و حمایت از نقش مقدس مادری؛ 43- پیشگیری از آسیب‌ها و جرائم و افزایش آگاهی و تعهد و اخلاق اجتماعی و تقوا و پاک‌دامنی عمومی؛ 45- حفظ و تقویت مردم‌سالاری دینی بر پایه ولایت‌فقیه و گسترش مشارکت مردم؛ 46- گسترش تشکل‌های مردمی با هدف افزایش سرمایه اجتماعی؛ 47- گسترش آزاداندیشی؛ 48- پذیرش مسئولیت بر پایه شایستگی و پایبندی به هنجارهای اسلامی با محوریت روحیه جهادی، ساده زیستی، عدالت، صداقت، درستکاری و فداکاری؛ 55- پیشگیری از تهدید بر ضد جمهوری اسلامی ایران، تامین امنیت و دفاع همه جانبه و مردم محور و گسترش بسیج مردمی (مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، 1400).تمامی تدابیر 21گانه فوق در خانواده شکل گرفته و نسخه‌پیچی می‌شوند. نمی‌توان انتظار داشت که این تدابیر برقرار شود، بدون آنکه به خانواده توجه داشته باشیم. خانواده‌ای می‌تواند تحقق تدابیر مزبور را تسهیل سازد که حمایت‌های لازم از آن صورت گرفته باشد. از یک سوی خانواده تحت تاثیر وضعیت، تغییرات، قوانین و نظام‌های جامعه است؛ از سویی دیگر تحولات اجتماعی ممکن است برای خانواده آسیب‌زا باشد. همچنین لازم است جامعه خدماتی را برای خانواده‌های آسیب‌دیده فراهم سازد. بر این اساس لازم است نظامی پویا برای حمایت از خانواده فراهم شود. در این زمینه سه نظام حمایتی اجتماعی، حاکمیتی و تخصصی برای تشکیل و استحکام خانواده‌ها لازم است. 1- حمایت اجتماعی: حمایت اجتماعی اشاره به دسترس قرار داشتن مجموعه‌ای از منابع و روابط دارد. حمایت اجتماعی موجب می‌شود زوجین احساس مراقبت، دوست داشته شدن، عزت‌نفس و ارزشمندی کنند؛ زوجین را قادر می‌سازد تا توانمندی‌های خویش را شناسایی و به‌کارگیرند؛ آنها را برای مقابله با مشکلات آماده می‌کند، باعث تقویت رفتارهای سازگارانه می‌شود؛ استرس‌ها را کاهش می‌دهد؛ احساس امنیت و اطمینان فراهم می‌کند و در شرایط دشوار و بحرانی مانع از آشفتگی می‌شود. حمایت اجتماعی شامل: ارزش دادن به تاهل، تشویق افراد به ازدواج، کمک به تامین منابع عروسی، مسکن و وسایل منزل، پیشنهاد گزینه‌هایی برای ازدواج، ارائه مشورت، رضایت خانواده برای ازدواج. 2- حمایت حاکمیتی: در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تکالیف حکومت در برابر خانواده تعیین شده است. بر این اساس لازم است نظامی پویا برای حمایت از خانواده در سطح حاکمیتی جامعه فراهم شود. وظیفه حکومت است که زمینه‌های لازم مانند اشتغال و مسکن را برای ازدواج فراهم سازد، به آماده‌سازی جوانان برای ازدواج کمک کند، از تشکیل خانواده حمایت کند، به پایداری خانواده‌ها کمک کند. وظایف حکومت در برابر خانواده شامل: برقراری نظام خانواده‌محوری (ایجاد گفتمان مشترک، محوریت خانواده و قوانین و برنامه‌های حمایت از خانواده)، ایجاد دانش خانواده (نظریه‌پردازی در خانواده، پایش، رصد، آینده‌نگاری تحولات خانواده و آسیب‌شناسی و توسعه نقشه راه خانواده) و ارائه خدمات تخصصی به خانواده‌های نیازمند (استاندارد بودن خدمات، تربیت متخصص خانواده و خدمات تخصصی منصفانه و عادلانه) است. 3- حمایت تخصصی: خانواده‌ها برای آمادگی و برنامه‌ریزی برای ازدواج، پیشگیری و حل مشکلات، کاهش تعارضات، افزایش سازگاری و گذر از شرایط بحرانی نیاز به خدمات تخصصی دارند. مهم این است که خدمات استاندارد باشد، توسط افراد متخصص به صورت منصفانه ارائه شود، مبتنی بر نیاز مراجعان و فرهنگ جامعه باشد، منطبق با نظریه بومی باشد. خدمات تخصصی خانواده‌ها در تمامی سطوح آموزش، پیشگیری و درمان، برای عموم مردم به طور عادلانه قابل دسترسی باشد (احمدی، 1398).