انگاره ازدواج در بین جوانان ایرانی؛ سنخ‌ها و چالش‌ها

بی‌تردید ازدواج و تشکیل خانواده یکی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی است که نقش مهمی در رشد جسمی و تعالی روحی و معنوی انسان‌ها دارد. از طرفی با توجه به برخی از تغییرات و مسائل خانواده، به نظر می‌رسد تحلیل وضعیت ازدواج و گرایش جوانان به آن، بیش از همه نمایانگر یک نیاز مبرم به ارائه یک چهارچوب تحلیلی در قالب «انگاره ازدواج» باشد تا در عین توصیف و تبیین نگرش جوانان نسبت به ازدواج بتوان به صورت‌بندی سنخ‌های ازدواج و چالش‌های آن پرداخت. با عنایت به هدف اصلی پژوهش از دو روش تحقیق «پیمایش» و «تحلیل روند» استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که 22 درصد از جوانان نگرش مثبت و در مقابل 26 درصد نگرش منفی نسبت به ازدواج دارند. بر اساس تحلیل چند متغیره داده‌ها رابطه ارزش ازدواج با نگرش به ازدواج برابر با بتای 36/0، معنای ازدواج برابر با بتای 25/0، هنجار ازدواج برابر با بتای 29/0 و فرصت ازدواج برابر با بتای 14/0 می‌باشد. با مروری کلی و تحلیل یافته‌های مطالعات کمی و کیفی مختلف، می‌توان چنین استنباط نمود که انگاره ازدواج در بین جوانان ایرانی در مواجهه با دو الگوی «کنش انتخابی ازدواج- ساخت نهادی ازدواج» تعیین می‌یابد. به طور دقیق‌تر چنین انگاره‌ای در قالب غلبه کنش انتخابی بر وجه نهادی خانواده با چهار سنخ الگوی ازدواج و تشکیل خانواده (فردگرایانه، رابطه‌ای، دینی و اقتضایی) قابل شناسایی و تحلیل است که به نوبه خود زمان‌بندی ازدواج، معیارهای همسرگزینی، ارزش‌ها هنجارهای ازدواج و نیز معنا و موانع ازدواج متفاوت فهم می‌شود؛ به عبارتی هر چه جوانان فهم نهادی‌تری نسبت به ازدواج داشته باشد نگرش آنها به ازدواج مثبت‌تر می‌شود. بر این اساس هر چه افراد تلقی‌شان از ازدواج امری فردی، انتخابی و بدون موافقت خانواده باشد، نگرش منفی‌تری خواهد.