مطالعۀ انتقادی دیدگاه کی‌یران در باب نقد اخلاقی ادبیات نمایشی

ادبیات نمایشی به عنوان پایۀ هنرهایی همچون تئاتر و سینما، یکی از مهم‌ترین هنرها است. نقد آثار ادبیات نمایشی نه تنها باعث فهم دقیق‌تر می‌شود، بلکه زمینۀ رشد در آینده را نیز فراهم می‌سازد. رویکردهای مختلفی برای نقد ادبیات نمایشی وجود دارد. یکی از چالش‌های مهم در زمینۀ نقد آثار هنری و از جمله ادبیات نمایشی این است که آیا نقد اخلاقی آن مجاز است؟ و آیا نسبتی میان ارزش اخلاقی و ارزش زیباشناختی اثر هنری وجود دارد؟ همواره نوعی جریان فلسفی بر این باور بوده است که نه تنها نقد اخلاقی جایز است، بلکه میان ارزش اخلاقی و ارزش زیباشناختی آثار هنری، پیوندی نزدیک و متقابل برقرار است. اخلاق‌گرایان معاصر گونه‌ای جدید از اخلاق‌گرایی را پیشنهاد کردند که فاقد اشکالات وارد بر «اخلاق‌گرایی افراطی» است. صورت‌بندی‌های اصلی دیدگاه میانه‌رو، با نوئل کرول با عنوان «اخلاق‌گرایی میانه‌رو» و بریس گات با عنوان «اصالت اخلاق» آغاز شد. در این میان، دیدگاه متیو کی‌یران با عنوان «میانه‌روترین اخلاق‌گرایی» نیز چشم‌گیر است. بر این اساس، در این پژوهش، با بهره‌گیری از روش گردآوری کتابخانه‌ای و تحلیل کیفی، مولفه‌های الگوی ارزیابی اخلاقی ادبیات نمایشی از منظر کی‌یران تحلیل و بررسی می‌شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در میان دیدگاه‌های میانه‌رو، ویژگی‌های خاص دیدگاه کی‌یران به گونه‌ای است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. دیدگاه او، در زمینۀ دایره شمول ارزیابی اخلاقی، استفاده از اصول «تا آنجا که» و «از تمام جهات» و کثرت‌گرایی نسبت به دیدگاه‌های افراطی مزیت دارد. با آنکه صورت‌بندی کی‌یران، به نوعی ادامۀ کار کرول است، اما نداشتن نقش کلیدی مخاطب اخلاقاً حساس و منوط نبودن به شناخت‌گرایی آن را متمایز می‌سازد. البته در مقایسه با دیگر دیدگاه‌های میانه‌رو، با نقص‌هایی همچون دایره شمول محدودتر و نزدیک شدن به نااخلاق‌گرایی میانه‌رو نیز روبرو است. همچنین در امر باورپذیری تجربه‌ تخیلی، با نوعی مصادره به مطلوب همراه است.