بازتاب تخطی از اصل همکاری گرایس در شکل گیری گفتگوی نمایشی در سیاه بازی موردپژوهی: تکۀ «حرف تو حرف»

سیاه بازی شکل مشخصی از تقلید است که از نگاه ریختارشناسی نمایش یک فارس است. از ویژگی های آن نقش پررنگ گفتگوهای بداهه در قالب شگردهای از پیش تعریف شده است. فراگیرترین شگرد در نمایش سیاه بازی تکه و تکه کاری است و یکی از پرکاربردترین آنها حرف تو حرف نام گذاری شده است. در این نوشتار نسبت این تکه با قواعد چهارگانه اصل همکاری گرایس سنجیده و در بسیاری از نمونه های مورد بررسی تخطی از قاعده کمیت، کیفیت و مناسبت مشاهده شد. معمولاً تخطی از قاعدة کمیت همراه با تخطی از قاعدة مناسبت همراه بود، حال آن که تخطی از دو قاعدة دیگر به تنهایی مبنای ساخت و پرداخت این شگرد قرار گرفته اند. تخطی از این قواعد موجب می شود تا گفتگو از نظم خارج شود و به ورطة پرگویی، بیهوده-گویی و آشوب بغلطد. در طی گفتگویی نمایشی که برمبنای تخطی از یکی از این قواعد شکل می گیرد گوینده تلاش می کند تا طرف مقابل را مجاب کند به سخنانش گوش دهد در حالی که طرف مقابل مرتب اصل همکاری را نادیده می گیرد. در این تکه موقعیتی شکل می گیرد که علت وجودیش نه تبادل اطلاعات قصة نمایش با تماشاگر که ایجاد شوخی به واسطة دامن زدن به هرج و مرج سخن است.