مایه های ژورنالیستی در قلم میرزارضا طباطبائی نائینی در روزنامة تیاتر

مدارس جدید، تئاتر و روزنامه سه عنصر نماد تجدّدخواهی و تحوّل در آستانه جنبش مشروطه به شمار می‌رفتند. در این میان، اقبال روشنفکران و صاحبان اندیشه به روزنامه و ژورنالیسم سبب رشد و رونق هرچه بیشتر این عنصر نوپدید در جامعه شد. صاحب‌قلمان برای نشر اندیشه‌ها و آراء خود و ارتباط مستقیم با مردم و حضور موثر در صحنه سیاسی اجتماع قدم به عرصه مطبوعات نهادند و با زبانی زنده و پرتحرّک که در این پژوهش با عنوان «زبان ژورنالیستی» از آن نام برده‌ایم به نشر افکار نو و بیدار کردن آحاد مردم همّت گماشتند. میرزارضاخان طباطبائی نائینی از مشروطه‌خواهانی است که انتشار روزنامه تیاتر و بهره‌گیری از قالب تازه نمایشنامه، برای انتقاد از اوضاع آن روزگار، نشان از هوشمندی و زمان‌شناسی او دارد. بیشتر صفحات روزنامة تیاتر به چاپ متن نمایشنامة «تیاتر شیخعلی‌میرزا، حاکم ملایر و تویسرکان و عروسی با دختر پادشاه پریان» اختصاص یافته که نائینی آن را در هفت‌پرده در کشاکش انقلاب مشروطه نوشته‌است. در این پژوهش، به روش توصیفی تحلیلی، به واکاوی مایه‌های ژورنالیستیِ نثر این نمایشنامه، مندرج در شماره‌های روزنامه تیاتر، پرداخته‌ و نشان داده‌ایم که در نخستین نشریة مختص نمایش، نائینی چگونه در خلال گفت‌وگوها، فساد، دروغ و خرافه‌پرستی درباریان را با زبانی ساده و روان و گاه طنزآمیز روایت کرده‌است. درواقع در این نمایشنامه، دربار شاهزاده شیخعلی‌میرزا و وقایعی که در آن جریان دارد نمادی از دربار شاهنشاهی قاجار در ایرانِ آن روزگار است و نویسنده به‌خوبی از قالب تازه نمایشنامه و شیوة گفت‌وگویی برای بیان انتقاد و آگاهی‌بخشی به مردم بهره برده‌است.