مطالعه تطبیقی بین ساختار قالی‌های تصویری و طرح قالی‌های ایرانی

قالی‌های تصویری به عنوان یک گروه از قالی‌های ایرانی که در دوره قاجار به وجود آمدند، به عنوان یک سبک جریان‌ساز، با به هم ریختن نظام‌های ساختاری قالی‌های سنتی و کلاسیک ایرانی، موجب تمایز از نظر نقوش و کاربرد شدند. اما با وجود تغییرات رخ داده در ساختار کلی این قالی‌ها به نظر شباهت‌هایی با ساختار کلی طرح قالی‌های ایرانی دارند. این پژوهش از نوع پژوهش‌های توسعه‌ای است که با روش توصیفی- تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه‌ای و با استفاده از نظریه ساختارگرایانه، سعی داشته به تداوم رخ داده در سنت طراحی قالی‌های تصویری در دوران قاجار با طرح‌های سنتی قالی‌های ایرانی بپردازد. در این راستا از مجموعه نمونه‌های موجود در حوزه پژوهش، 5 طرح از قالی‌های ایرانی که به عنوان پیش زمینه قالی‌های تصویری در دوره قاجار به کار گرفته شده‌اند، به شیوه نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب شدند و سپس با رویکرد تحلیل ساختارگرایانه برای بررسی جانشینی و هم‌نشینی نقوش گوناگون قالی‌های تصویری به جای طرح قالی‌های ایرانی مورد شناسایی و تحلیل قرار داده شدند. در نهایت این نتیجه حاصل شد که بیشترین طرح قالی‌های مورد استفاده در قالی‌های تصویری طرح محرابی، بته‌ای، لچک ترنج، باغی و خشتی است و نقوش روایی جانشین نقوش سنتی، ختایی‌ها، اسلیمی‌ها، ترنج و غیره شده است و از این منظر تفاوت‌هایی بین این قالی‌ها وجود دارد. همچنین در این قالی‌ها، از تصاویری استفاده شده است که پیوندی میان تفکرات و داستآن‌های اساطیری، تاریخی و دوران اسلامی است که با تحولات هنری دوران قاجار که به سمت واقعگرایی رفته بود، برقرار شده و همچنین نقوش روایی کاملاً حساب‌شده جانشین برخی نگاره‌های قالی‌های ایرانی شده‌اند که با هم‌نشبینی کنار سایز اجزا اهداف حکومتی را به اجرا درآورده‌اند لذا بدین شکل قالی‌هایی تصویری از نظر ظاهری متفاوت اما با ساختار معنایی مشابه طرح قالی‌های ایرانی خلق شده‌اند.