بررسی حضور عنصر خیال بر طرح گلستان در فرش صفوی (با تاکید بر آراء محی‌الدین‌ابن‌عربی)

عناصر مفهومی در گستره تمدنی ایران که برای بیان ذهن خردمند انسان به‌کار برده می‌شود، کمیاب نیست و در هنرهای دیرینه ایران از جمله فرش به وضوح می‌توان به این مورد اشاره نمود. از مهم‌ترین مولفه‌هایی که بشر توانست هنرهای خود را با استفاده از آن شکوفا کند، خیال بوده است. این مفهوم با تکیه بر ماهیت خویش با نفس انسان پیوندی عمیق دارد. هدف از نگارش این مقاله، ماهیت‌شناسی خیال و نیز سعی بر ارائه برخی از مبانی این مولفه، در هنر فرش ایران بوده که در دوران صفویه در آن مصداق یافته است. دغدغه اصلی این پژوهش سعی در پاسخ به این سوال است که طرح و نقش فرش صفوی چگونه و چه نسبتی با مولفه خیال می‌تواند داشته باشد، و نیز این مفاهیم به چه صورت در فرش دست‌باف ظهور یافته است در این راستا خیال و جایگاه آن، از دیدگاه مفهوم‌پردازی بر طرح گلستان در طرح و نقش فرش صفوی بررسی می‌شود، و سعی شده بر مبنای آراء ابن‌عربی، از مکتب این دانشمند و با مطالعه موردی یکی از فرش‌های گلستان این دوره، با استفاده از روش تحلیل مفهومی بررسی شود. با توجه به نتایج به‌دست آمده به‌نظر می‌رسد، خیال در فرش این دوره، دارای مفاهیمی عمیق هم‌چون، عالم مثال است که مفاهیم در مجموعه طرح‌ها و نقوش این دست‌بافته‌ها به صورت نمادپردازی شکل گرفته‌اند.