بررسی صفات تشخیصی بذر در برخی گونه های بومادران

بومادران با نام علمی achillea گیاهی از تیره آفتاب گردان با اثرات دارویی شناخته شده ای در جهان است که با 19 گونه در ایران شناسایی می شود. لازم به ذکر است که از این تعداد 7 گونه بومزاد هستند. وضعیت ریخت شناسی و ریز ریخت شناسی بذر گونه های بومادران در ایران تاکنون مورد بررسی واقع نشده است هر چند خصوصیات بذر و فندقه در این گیاهان دارای ارزش تشخیصی است. در این پژوهش با جمع آوری واحدهای جمعیتی از 5 گونه از این جنس در ایران، ارزش افتراقی این نوع صفات جهت تشخیص و تفکیک گونه های این گیاه دارویی ارزیابی شده است. در اعضای تیره آفتاب گردان میوه فندقه غالبا باریک و کشیده‌ای با تعدادی رگه یا باله و جقه است. کاهک، تاج مانند یا گوشک دار مورب، بر روی این نوع میوه ها غالبا حضور دارد. در این بررسی از میکروسکوپ الکترونی نگاره و استریومیکروسکوپ نوری جهت ارزیابی شکل و تزئینات سطحی بذر استفاده شد. وضعیت راس و کرک کاهک و رنگ و شکل بذر و دیواره یاخته های بشره ای آن و شکل نوک بذر و لومن های تزئینات سطحی مورد ارزیابی واقع شد. همچنین طول و عرض بذر و نسبت طول به عرض بذر در صفات کمّی اندازه گیری شد. از روشهای آماری چند متغیره مشتمل بر تجزیه به عاملها برای مشخص ساختن صفات دارای همبستگی بیشتر با تنوع موجود در گونه های مورد بررسی استفاده شد. صفاتی چون شکل فندقه، طول بذر، عرض بذر، رنگ بذر و نسبت طول به عرض بذر و شکل نوک بذر و وضعیت دیواره یاخته بشره بیشترین ارزش افتراقی را نشان دادند. نتایج حاصل از بررسی ریزریخت شناسی بذر مشخص ساخت که در تفکیک بهتر گونه های بومادران کارآمد هستند. با توجه به ارزش دارویی گونه های بومادران صفات بذر در تفکیک گونه های دارای شباهت ریختی کارآیی نشان می‌دهد.