اخلاقیات در دیوان مجیرالدین بیلقانی

اصلاح ناهنجاری های اخلاقی جامعه در کنار اقناع ذوق مخاطب، یکی از رسالت های مهمّ ادبیّات و هر هنر دیگری به شمار می رود. هنرمندان، نمایندگان حسّاس جامعه، کاستی ها و معایب را بهتر از هر کسی درک کرده و با انعکاس آن ها در آثار خود، راه اصلاح را هموارتر می کنند. ادبیّات فارسی نیز از دیرباز عرصه نمود اخلاق در قالب هنر بوده و شاعران و ادیبان برجسته، به نوعی خود را موظّف به طرح مباحث اخلاقی دانسته اند. این امر زمانی قوّت گرفته که فساد اجتماعی همه گیرتر شده و سایة ظلم و ستم، مباحث انسانی و اخلاقی را در بوته فراموشی سپرده است. مجیر الدّین در برهه ای از تاریخ می زیسته که جامعه در منجلاب فساد و بی بند و باری اخلاقی گرفتار بوده و شاعر بر خود وظیفه دانسته در جای جای اشعار خود از طرح مباحث اخلاقی غافل نشود. از دیدگاه نقد اخلاقی گرچه اشعار مدحی مجیر، با توجه به کمّیت بالای آن ها، دارای ارزش پایینی است؛ ولی اشعار زهدآمیز و مواعظ، برعکس در مرتبة اعلی قرار می گیرند. وی در کنار توجّه دادن مخاطب به مسائل معنوی و پالایش درونی، از جامعه و جور فرمان روایان عصر غافل نبوده و غالباً در قطعات خود، امرای عصر را از ظلم به مظلوم منع کرده و به عدالت در حقّ آنها ترغیب نموده است.