کارکرد هویت دینی در اندیشه صبای کاشانی

همان گونه که می‌دانیم آثار حماسی هر جامعه یکی از منابع اصلی هویّت ساز به حساب آمده که کارکردی به بلندای تاریخ دارند. آثار حماسی به عنوان سندی ملی، ارزشمند و پویا با حفظ تک تک مولفه‌های تشکیل دهنده هویّت ملی، عامل تکوین و تداوم این هویّت در گذر زمان هستند. هویّت پاسخی به چیستی و کیستی هر فرد است که متمایزکننده هر شخصی از دیگری است. هویّت انواع گوناگونی دارد و عموماً شامل هویّت دینی، تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی، ادبی، اساطیری و ... می‌باشد. در این میان هویّت ملی، بالاترین و مهم‌ترین نوع هویّت است و به مجموعه ویژگی‌ها، وابستگی‌ها و پیوندهای جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی، زبانی، قومی و ... گفته می‌شود که زندگی انسانی را در بر می‌گیرد و اعضای جامعه به آن می‌بالند و به آن افتخار می‌کنند. هویّت دینی رکن مهمی از هویّت جمعی ایرانیان را تشکیل می‌دهد؛ چرا که بنا به دلایل متعدد تاریخی، مذهب، تدین، معنویت، خداگرایی و وحدانیت، جزء ذاتی هویّت ملی ایرانیان محسوب می‌شود. به سخن دیگر، هویّت دینی در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد. اعتقاد به امر قدسی و نگرش معنوی به خویش و جهان پیرامون، یکی از ویژگی‌های اصلی انسان دوره باستان بوده است. منظومه شهنشاه‌نامه از دید هویّت دینی، در ابعادی چون خداپرستی و بینش توحیدی، اعتقاد به معاد، مرگ و رستاخیز، تحلیل شخصیت های شهنشاه‌نامه از بعد دینی و اعتقادات دینی صبا مورد پژوهش قرار گرفت. تحقیقات نشان می دهد، صبا به مسائلی همچون جهان بینی توحیدی و بینش توحیدی در شهنشاه‌نامه توجه خاص دارد و بسیاری از موفقیت های عباس میرزا و شاه در جنگ را در گرو هویت دینی می داند.