تحلیل سبک شناسانۀ جملات امری در غزلیّات حافظ

یکی از مطالعات مهم در زبان شناسی و نیز سبک شناسی بررسی نوع جملات در یک متن ادبی است. از آنجا که یکی از موارد آشنایی زدایی در شعر حافظ در حوزۀ نحو زبان اوست؛ بررسی انواع جملات و نوع جمله بندی های حافظ می تواند کلیدی برای فهم زیبایی های زبانی شعر وی به دست دهد. در بررسی از دستورها جمله کامل ترین نقش را در بیان معنا و مضمون در یک متن ایفاء می کند. در این تحقیق با توجّه به بسامد قابل توجّه جملات امری در غزلیّات حافظ به بررسی ساختاری و محتوایی آن پرداخته شد تا از رهگذر آن، راهی به نحوۀ استفادۀ حافظ از این عامل زبانی و نحوی یافته شود. جامعۀ آماری در بحث مورد نظر، تمامی غزلیّات حافظ بوده است که با مراجعه به 484 غزل موجود در چاپ سایه به آمارهای دقیقی در هر مبحث دست یافتیم. بر این اساس بدون احتساب جملات خبری، بعد از شمارش جملات امری، شرطی، ندایی، پرسشی و سوگندی، در مجموع 2605 جمله، سهم جملۀ امری، 1300 مورد بوده است که بالاترین درصد در میان سایر جملات بوده است. از نتایج این پژوهش می توان به این موارد اشاره کرد: حافظ به لحاظ ساختاری از الگوهایی چون، آوردن افعال امری در ابتدای دو مصراع و یا انتهای دو مصراع، تکرار وجوه امری، تکرار چهارگانۀ افعال امری، آوردن افعال امری به صورت متقارن و در حوزۀ محتوا بیشترین مخاطبان حافظ، مخاطب عام و سپس معشوق است.