بررسی زمان پریشی در قصه 'بر دار کردن حسنک وزیر'

زمان و مناسبات آن از مهمترین عناصر داستان است. در هر داستان یا روایتی با دو زمان روایی و زمان تقویمی روبرو هستیم. بررسی و تحلیل عنصر زمان و نحوة استفادة راوی از آن در روایت داستان، در راستای فهم هر چه بیشتر داستان و تاثیر آن بر خواننده مفید خواهد بود. ژرار ژنت در نظریّة روایتشناسیاش در بررسی عنصر زمان در روایت به سه ساحت نظم، تداوم و بسامد معتقد است. نظم عبارت است از توالی منظم رویدادها در داستان به همان ترتیبی که اتفاق افتادهاند. حال اگر این نظم در بیان رویدادها به هر دلیل به هم بخورد با مقولة زمانپریشی مواجه خواهیم شد. زمانپریشی به دو نوعِ بازگشت به عقب و پرش به آینده تقسیم میشود. قصّة «بر دار کردن حسنک وزیر» یکی از زیباترین بخشهای تاریخ بیهقی است. یکی از دلایل جذابیّت این قصّه نوع روایتگری بیهقی است. در این جستار برآنیم زمانپریشی، که یکی از شگردهای روایتگری است را در این قصّه به شیوة توصیفی- تحلیلی بررسی کنیم و ببینیم نویسنده به چه میزان و چرا از زمانپریشی استفاده کرده و کدام نوع آن بیشتر مورد توجّه او قرار گرفته است. در این قصّه در تعداد 14 مورد از زمانپریشی استفاده شده است. از جمله اهداف راوی در استفاده از زمانپریشی به معرفی شخصیّتها، سندیّت بخشیدن به روایت، مجاب کردن خواننده در پذیرش حرفهایش، عدم دخالت مستقیم در داستان و ارائه اطلاعات داستانی به خواننده میتوان اشاره کرد.