علل افول انسجام و جزالت زبان حماسی در حمله حیدری باذل مشهدی

انسجام در معنای پیوند استوار و مستحکم اجزا و جزالت در معنای سختگی و فخامت واژگان دو ویژگی بارز زبان حماسی معیار؛ یعنی زبان حماسی فردوسی در شاهنامه‌اند. در شاهنامة فردوسی، مفردات و الفاظ در اوج فخامت و سختگی‌ با یکدیگر پیوند استوار و مستحکمی دارند. دلایل نقلی نشان می‌دهد که این دو ویژگی بارز در حماسه‌های پس از فردوسی، به‌ویژه در حماسه‌های دینی از جمله حملة حیدری باذل مشهدی، رو به افول نهاده است. نگارنده برای اثبات این مطلب، بخش عمده‌ای از حملة حیدری را به عنوان حجم نمونه انتخاب کرده و این دو ویژگی را در آن، مطابق با اصول نقد زبان‌شناختی حماسی مورد نقد و بررسی قرار داده و نشان داده که جزالت و انسجام زبان حماسی در حملة حیدری باذل مشهدی به دلایل مختلف از جمله سبک دوره، نوع حماسه و مسائل فردی (طبقة اجتماعی شاعر، عدم تسلط بر زبان و...) دچار افول شده و این افول را عامیانگی لفظ، اشکالات صرفی و نحوی، سستی کلام و کلیشه‌ای‌بودن تشبیهات و کنایات اثبات می‌کند. این مقاله می‌تواند طرحی باشد برای بررسی ویژگی‌های زبان حماسی در سایر حماسه‌ها به این منظور که تحول زبان حماسی در گسترة زمان روشن و مشخص گردد.