بررسی و تحلیل نظریه‌ی «عادت الله» در مثنوی معنوی مولانا

از جمله مهم‌ترین مسائل در مکتب اشاعره، قاعده‌ی «عادت الله» است. چنان‌چه قصد داشته باشیم نظر اشاعره درباره‌ی علّیت را بدانیم، فهم این قاعده ضروری می‌نماید. در میان متکلمان مسلمان، اشاعره بیش‌تر از همه‌ی متکلمان با قاعده‌ی ضرورت علّی مخالفت کرده‌اند و در این راه جدّ و جهد تمامی داشته‌اند. اساساً این نظام فکری جهت بروز و پایداری خود نیازمند به وجوهی از آشکارسازی بوده است که در زمان پیدایش این نظریه، می‌توان بهترین وجه آشکار نمودن آن را بیان شاعران و نویسندگان دانست. از جمله شاعرانی که در نظر برخی، مروج این قاعده دانسته‌ شده است، مولانا جلال‌الدین و مثنوی معنوی اوست. در این پژوهش ضمن بررسی نظریات فلسفی و کلامی در این زمینه، قاعده‌ی «عادت الله» را در کلام مولانا جلال‌الدین می‌کاویم تا سوگیری او را در مثنوی معنوی نسبت به این قاعده مشخص سازیم.