بررسی داستان قرآنی یوسف (ع) در آثار سعدی

سوره یوسف یکی از پر رمز و رازترین سوره‌های قرآن است که به علّت اثر مهمی که در تکمیل نفس و تعلیم و تربیت انسان برعهده دارد خداوند آن را «احسن القصص» نامیده است. کمتر سخنوری است که در سروده‌های خود نامی از یوسف نیاورده باشد زیرا آنچه که مربوط به حوادث و سرگرمی‌های زندگی است از عشق و سیاست، راستی و دروغگویی، محبت و حسادت و جز آن غالباً در طی این داستان بیان شده است. سعدی از جمله شاعرانی است که در اشعار خود از این داستان الهام گرفته و به وجوه گوناگونِ این داستان از قبیل: دلدادگی زلیخا به یوسف، حُسن یوسف، بوی پیراهن یوسف، به چاه افتادن یوسف، نجات یوسف از چاه، حسادت برادران، گرگ و پیرهن ندریده، خواب یوسف، بضاعتِ مُزجات و ... اشاره کرده است. وی در آثار خود 47 بار آشکارا و بوضوح از یوسف (ع)، عناصر و شخصیت‌های مربوط به حکایت یوسف نام برده و بخش‌هایی از داستان او را بازگو کرده است. سعدی در مذمت دروغگویی از برادران یوسف نام می‌برد و در جای دیگر انسان دانا در بین افراد جاهل و کوته‌بین را به یوسفِ گرفتار در چاه یاد می‌کند، همچنین بر اساس عقاید اشعری، شاعر در بیتی دیگر رها شدن یوسف از چاه کنعان و به عزیزی مصر رسیدن را خواست اراده الهی می‌داند و در بیتی عزت و عزیزی حضرت یوسف را مرهون خوب کرداری او می‌داند. سعدی از تعابیر دیگری مانند یوسفِ گل، چاه کنعان، کاروان مصری، زلیخای صبا، بانوی مصر، سودای زلیخا، مصر دل، یوسف صدیق، دختران مصر، یوسفِ عهد، مصر چمن، یوسفِ گم‌گشته، آل یعقوب، بضاعت مزجات، یوسفِ دل، یوسفِ مصری، احسانِ یوسف نیز در اشعار خود بهره جسته است. خلاصه اینکه داستان قرآنیِ حضرت یوسف (ع) از آن‌رو که سرشار از حقایق و دقایقِ تعالی بخش و عبرت آموز، عشقِ پاک و عواطف عمیقِ بشری و شرح حال انسان‌های عاشق و آزاده است، در اشعار این شاعر حکیم بازتاب گسترده‌ای داشته است.