جرح و تعدیل شهود در فقه و حقوق

شهادت به عنوان یکی از ادله استوار در اثبات حق، ادعا، و یا رد آن مورد پذیرش فقها و حقوقدانان بوده است. از نظر فقها، شهادت عبارت از همان اعلام و اخبار است که در آن قطع و یقین شرط شده است و شهادت گاهی به معنای تحمل شهادت، یعنی گواه شدن و گاهی به معنای ادای شهادت یعنی گواه دادن. البته شهادت در صورتی دارای اعتبار است که شرایط لازم در شهادت و شاهد موجود باشد. ماده 1313 ق.م. و ماده 155 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری شرایط شهود را: بلوغ، عقل، ایمان، طهارت، مولد، عدالت، عدم تهمت و ... می‌دانند و همچنین شهادت باید از روی قطع و یقین باشد، مطابقت با دعوی داشته باشد و شهادت شهود باید مفاداً متحد و در معنا با هم موافق باشند هر چند که در لفظ مخالف هم باشند. در منابع فقهی و در متون قانونی شرایط و مواردی را جهت مستند بودن شهادت برشمردند. جرح و تعدیل (جارح و معدل) اصطلاحاتی که در این زمینه به کار برده می‌شود طرفی که شهود، علیه او شهادت داده‌اند می‌تواند با استناد به مواردی چند به حجیت شهادت ایشان اشکال وارد کند و از سوی دیگر مشهودله (کسی که شهادت به نفع او داده شده است) می‌تواند شهود خود را تعدیل و تزکیه نماید. ارزش اثباتی شهادت شهود در حقوق اسلام (فقه امامیه) برخلاف حقوق ایران با تعداد شهود معین در تمامی دعاوی حقوقی دارای ارزش نامحدودی است. در فقه امامیه چنانچه شهود از شهادت خود پیش از صدور حکم و یا بعد از صدور حکم رجوع نمایند، بر هر کدام از موارد مذکور آثار خاصی مترتب است و مسئولیت شهود در هر دو متفاوت است. در حالی که در حقوق مدنی ایران به این کیفیت و به طور تفضیلی اشاره‌ای نشده است. جرح و تعدیل شهود از اصطلاحات حقوق جزا بوده که جرح شاهد به معنای ادعای یکی از طرفین دعوا مبنی بر فقدان شرایط قانونی در شاهد است . و در مقابل تعدیل که گواهی دادن بر عدالت یکی از شهود.جرح و تعدیل شهود در اثبات دعوا در محاکم کیفری تاثیرگذار بوده و مرجع صالح برای تشخیص صلاحیت شهود دادگاه و شخص قاضی است.ما در این تحقیق موضوع جرح و تعدیل شهود را از منظر فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار خواهیم داد.