عوامل رافع مسئولیت کیفری در حقوق کیفری ایران و دیوان کیفری بین المللی

مسئولیت کیفری یکی از سرفصل های مهم در حقوق کیفری ماهوی ملی و بین المللی است. این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از منابع دسته اول پژوهشی نگاشته شده، درصد است بدین پرسش پاسخ دهد که جایگاه عوامل رافع مسئولیت کیفری در حقوق کیفری ایران و دیوان کیفری بین المللی چیست؟ مسئولیت کیفری به مفهوم قابلیت تحمیل مجازات بر فرد است. عوامل رافع به دو دسته عوامل تام(صغر، جنون و اجبار) و نسبی(خواب و بیهوشی، مستی و اشتباه) تقسیم و مانع از تحمیل مجازات بر شخص مرتکب و نه معاونین و شرکای احتمالی می شود. این عوامل به طور کلی از هنگام نخستین تجارب حقوق کیفری بین المللی مورد توجه واقع شده اند. با وجود این جنون برای نخستین بار در اساسنامه رم بازتاب یافته است. شرایط احراز جنون به عنوان یک عامل رافع مسئولیت، پایداری و نیز ناتوانی مفهومی مرتکب است. عامل دیگر مستی است که به خاطر کاربرد فراوان خود در جنگ ها در دیگر اساسنامه های دادگاه-های کیفری بین المللی نیز دیده می شود. اکراه و اضطرار و نیز اشتباه حکمی و موضوعی دیگر عوامل رافع مسئولیت کیفری به شمار می آید. باروری بیشتر این عوامل در رویه دیوان مستلزم تجارب رویه ای در وضعیت های آتی دیوان است. این پژوهش دریافته است که عوامل رافع مسئولیت کیفری در اساسنامه رم دیوان کیفری بین المللی صرفنظر از برخی تفاوت های جزئی، جایگاهی همانند را به خود اختصاص داده است. با وجود این لازم است در بازنگری های آتی اساسنامه رم با گرته برداری از نظام های کیفری ملی، این جاایگاه پررنگ تر نیز شود.