نقش ابراء طبیب در مسوولیت پزشکی

مسوولیت و ابراء پزشک، دو مقوله در ایفای وظیفه طبابت و پزشکی است. مسوولیت پزشکی و برائت، از ادوار گذشته تاکنون، فراز و نشیب‎ های فراوانی را پشت سر گذاشته است، گاهی مبتنی بر قهری بودن و گاهی بر پایه قراردادی بودن، تفسیر شده است. در این راستا باید گفت، نجات جان بیمار از واجباتی است که خدا بر دوش پزشکان نهاده است. پزشک هر اندازه در طبابت ماهر باشد، اما همیشه احتمال خطا و واردآمدن خسارت بر جان بیمار وجود دارد. شماری قایل به این هستند که پزشک همیشه و در همه حال، ضامن خساراتی است که به سبب خطای وی بر بیمار، وارد شده است ؛ حال چه اذن گرفته باشد یا نه. اینان با تمسک به قواعد فقهی، مانند قاعده اتلاف، قاعده تسبیب، قاعده لاضرر، قاعده ی غرور، وی را ضامن می دانند. در مقابل، شماری دیگر مبنا را بر مبرا دانستن پزشک از هرگونه ضمان در همه حال می دانند. قاعده ی احسان و اصل برائت را، دلایلی بر برائت ذمه آنان می دانند. می گویند پزشک شرعا موظف به درمان بیمار است، اما در این راه به حصول نتیجه ی بهبودی وی، متعهد نشده است. می توان پزشک را به مقتضای اخذ برائت از ضمان خلاصی داد. به عبارت دیگر، اصل بر ضامن بودن پزشک است، اما با گرفتن برائت از بیمار از دادن خسارت رهایی می یابد. لذا لازم است پزشکان قبل از درمان، از مریض یا ولی او و همچنین دامپزشک از صاحب حیوان، برائت کسب نمایند. این ادله از قوت بیشتری برخوردار است و وی با اخذ برائت ضامن نمی باشد. در نهایت می توان گفت قانونگذار ایران با پذیرش نظریه مشهور فقها مبنی بر ضمان طبیب، حتی در صورت دارابودن اذن ورضایت بیمار درصورت بروز خسارت جانی یا مالی، با پیش بینی اخذ برائت از مریض یا ولی او در ماده 322 قانون مجازات اسلامی، راه را برای رفع مسوولیت از پزشک بازگذاشته است. موضوع شرط برائت عملاً در قالب قراردادهای اکراهی منعقده میان پزشک و بیمار استفاده می شود که شرایط مشخصی برای آن پیش بینی شده و درصورت کامل بودن این شرایط، آثارقانونی خود را به جا خواهدگذاشت. مواردی مانند تقصیر عمدی و سنگین پزشک و قصور و خطای پزشکی، از موارد رفع اثرکننده از شرط برائت مذکور می باشد.