صور خیال در شعر حافظ کلمه دریا

حاصل مختصر این مقاله اینکه، حافظ در عین دلبستگی به طرح جهان‌بینی و فلسفه خاص خویش و تلقین آنها به خوانندگانش ، آنچنان در بند تفکرات فلسفی و اجتماعی خود نمانده است که دچار غفلت از جنبه‌های صرفا هنری اشعار خود باشد. او در کاربرد انواع مختلف صور خیال، شفیته زیباترین نوع آنهاست و این خود از دقت نظر او در ارزیابی زیباشناختی تصاویر شعری حکایت می‌کند. حافظ ثابت کرده است که کمال مطلوب او در تصویر آفرینی، ایجاد تناسب و هماهنگی میان صور منفرد شعری است . او در حوزه هنری شعر خود، از هماهنگی ظریف‌ترین عناصر شعری یعنی هماهنگی رنگها و واجها نیز صرف‌نظر نمی‌کند. اینها تصاویری هستند که به لحاظ دقتی که در انتخاب واژگان و هماهنگی عناصر سازنده آنها صورت گرفته، از بالاترین درجه تاثیر عاطفی بر روی مخاطبانشان برخوردارند. بزرگترین هنر منحصر به فرد حافظ در عشر و شاعری، ایجاد تصاویری است که از استعداد شگرف و چشمگیری برای پذیرش تعابیر متفاوت و گاه متناقض خوانندگان برخوردارند. دلبستگی او به آن صورتهای خیالی که دو یا چندین مصداق را با یک نشانه تداعی می‌کنند، مانند ایهام و کنایه و استعاره ... درست در راستای همین انتظاری است که او از هنر خویش دارد. از سوی دیگر او چنان شاعر آزاداندیشی است که حرمت آزاداندیشی خوانندگان اشعارش را براحتی نمی‌شکند.