بررسی حجیت علم قاضی در فقه امامیه

بحث اعتبار و حجیت علم قاضی، یکی از فروعات مهم باب قضا می‌باشد و بیشتر علمای شیعه، اعتبار علم قضای را در اثبات دعاوی و جرائم پذیرفته‌اند. علم قاضی شامل علم عادی و سکون نفس است که بر اساس عادت احتمال خلاف آن نمی‌رود نیز می‌گردد، با توجه به اصل چهارم قانون اساسی مبنی بر محوریت موازین اسلامی در کلیه قوانین و مقررات و نیز اهمیت علم قاضی به علم شخصی خود در مقام قضا، به عنوان یکی از مسائل اساسی فقهی، لازم است بدانیم که تا چه حد در دستگاه قضایی کشور در اثبات جرائم از این روش استفاده می‌شود. سوال اصلی این مقاله این است که: ادله موافقان و مخالفان حجیت علم قاضی در فقه امامیه چیست؟ موافقان حجیت علم قاضی، چهار دلیل برای مدعی خود ذکر نموده‌اند، اولین دلیل، ایات قرآن کریم است که با توجه به آیاتی که فرمان به برقراری حق و عدالت و قسط در مقام قضاوت و ولایت می‌دهد حکم به وجوب متابعت قاضی از علم خود می‌کنند. دلیل بعدی: روایات نقل شده از معصومین، که روایتی که بر امام واجب است در صورت علم بر شخص گناهکار حد جاری می‌سازد و سومین دلیل بر حجیت علم قاقضی، عقل است. با توجه به این دلیل، در صورتی که قاضی به علم خود عمل نکند و برخلاف آن به قضاوت بپردازد، فاسق می‌شود یا قضاوت را تعطیل می‌کند که برخلاف مصالح عامه است و چهارمین دلیل اجماع است که بر حجیت علم قاضی ادعای اجماع شهرت عظیم شده است. در مقابل این گروه کسانی مخالف حجیت علم قاضی شده‌اند که دلائلی ذکر نموده‌اند که از جمله آیات و روایاتی، برای مدعای خود ذکر نموده‌اند که مورد نقد قرار گرفته است.