تعیین آب کاربردی و بهره وری مصرف آب در مزارع زعفران استان خراسان رضوی

در خصوص حجم آب کاربردی در بخش کشاورزی اعداد و ارقام ارائه شده در کشور بسیار متفاوت بوده و در خصوص صحت و سقم آن‌ها نیز تردیدهای جدی وجود دارد. لذا، انجام یک کار پژوهشی لازم و ضروری بوده و نتایج آن می‌تواند کمک شایانی به تصمیم‌گیری مسئولین مرتبط با آب و کشاورزی بنماید. بنابراین، هدف اصلی این طرح مطالعاتی، اندازه‌گیری مستقیم و مزرعه‌ای آب کاربردی زراعت زعفران تحت مدیریت کشاورزان است. بدین ترتیب، حجم آب مصرف شده برای تولید زعفران در شهرستان های عمده استان‌ خراسان رضوی (تربت‌حیدریه، زاوه و گناباد) در سال زراعی 98-1397 اندازه‌گیری شد. روش آبیاری در این مزارع یا بصورت آبیاری سطحی و یا بصورت آبیاری بارانی (رول لاین و پیفلکس) بود. نتایج نشان داد که نوبت های آبیاری بین چهار تا هفت نوبت و حجم آب کاربردی بین 3650 تا 5100 مترمکعب در هکتار متغیر بود. منابع آبی شامل: چاه، رودخانه و قنات بود. تبخیر و تعرق پتانسیل بین 6/482 تا 676 میلی متر و نیاز خالص آبیاری بین 353 تا 588 میلی متر متغیر بود. نتایج حاصل از اندازه‌گیری‌های میدانی نشان داد که حجم آب کاربردی زعفران در شهرستان های تربت‌حیدریه، زاوه و گناباد به ترتیب به میزان 4974 ،4816 و 4517 مترمکعب در هکتار بود. متوسط عملکرد زعفران در شهرستان های زاوه و تربت‌حیدریه به میزان 3/7 کیلوگرم در هکتار و در شهرستان گناباد به میزان 5 کیلوگرم بر هکتار بود. بیشترین بهره‌وری مصرف آب در شهرستان زاوه به میزان 001669/0 کیلوگرم بر مترمکعب و کمترین آن مربوط به شهرستان گناباد به میزان 001076/0 کیلوگرم بر مترمکعب بدست آمد. همچنین نتایج نشان داد که در هر سه شهرستان، نیاز خالص آب آبیاری در سال انجام تحقیق از نیاز خالص محاسبه شده با داده های ده‌ساله اخیر بیشتر بود. راندمان کاربرد بر اساس آمار ده‌ساله در شهرستان های زاوه، تربت‌حیدریه و گناباد به ترتیب برابر با 51، 49 و 87 درصد بدست آمد.