شناسایی توده های بومی گندم نان ایرانی متحمل به خشکی

در دهه های اخیر، تغییرات آب و هوایی پیش بینی خشکسالی ها را در هلال مدیترانه پیچیده کرده است. بنابراین به منابع ژنتیکی بیشتری، جهت شناسایی لاین هایی با ژن های متحمل و سازگار به شرایط خشکی نیاز است. بدین منظور 249 توده بومی گندم نان ایرانی از سراسر ایران گردآوری و در شرایط آبیاری تکمیلی و دیم در 96- 1395 به صورت مشاهده ای در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم (سرارود کرمانشاه) مورد مقایسه قرار گرفتند. در فصل رشد و پس از برداشت داده های مربوط به صفات فنولوژیک، مورفولوژیک و فیزیولوژیک یادداشت برداری و اندازه گیری گردیدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنوع بالایی بین توده های گندم از نظر صفات تحت بررسی وجود داشته و از این تنوع می توان در برنامه های اصلاحی بهره برد. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که توده های بومی خاستگاه جنوب از ظرفیت بالایی برای زودرسی در دو شرایط برخوردار بودند. شاخص های میانگین حسابی بهره وری (amp)، میانگین هندسی بهره وری (gmp) و میانگین هارمونیک (hm) همبستگی های مثبت معنی داری را با عملکرد دانه در هر دو شرایط نشان دادند. بنابراین می‌توان شاخص‌های یاد شده را به‌عنوان بهترین شاخص‌های ارزیابی تحمل به تنش در این تحقیق معرفی کرد. در این پژوهش دو ژنوتیپ 217 و 241 بترتیب از خاستگاه های جنوب و شمال را به خاطر دارا بودن بیشترین مقادیر برای شاخص های میانگین حسابی بهره وری (amp)، میانگین هندسی بهره وری (gmp)، میانگین هارمونیک (hm)، شاخص پایداری عملکرد (ysi)، شاخص خشکی نسبی (rdi) و کمترین ها برای شاخص تحمل (tol) و شاخص حساسیت به خشکی (ssi)، می توان به عنوان ژنوتیپ های مقاوم به تنش در برنامه های به نژادی بکار برد.