شفاف سازی کنش بین اندیشه و اثر در معماری دوره قاجار

معماری در طول تاریخ، محملی برای بیان اندیشه و تمنیات درونی بشر بوده که تلاش داشته است تا تبلور درون مایه های فکری و فرهنگی خود را به ترسیم و تجسیم مادی قرین کند. معماری کمال یافته در هر دوره، متاثر از اندیشه دینی است، که با راهبری اندیشه های عرفانی، فلسفی و سیاسی سخن زمانه خویش را چهره ای ماندگار بخشیده است. دوران حکومت قاجاریان، از مهم ترین اعصار تحول هنر ایران؛ به عنوان نقطه صفر مدرنیته و نیز ورود جریان نوگرایی به ایران بوده است. مروری بر پژوهش های گذشته نشان می دهد این مبحث آنگونه که شایسته است، مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته بنابراین هدف از انجام آن در چارچوب مطالعات میان رشته ای، بررسی اندیشه های موثر در شکل گیری آثار و نیز تجلی جریان های فکری حاکم بر تطور معماری است، که با رویکرد کیفی و در دو بخش، روش تاریخی و نیز توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته است. به فراخور مبحث، تقدم اندیشه بر ساختار فضایی این دوره حاکم بوده و معماری به عنوان ابزاری جهت بیان و نمایش قدرت دولت و روحانیت ابتدا تحت تاثیر اندیشه عرفانی باعث شکل گیری بناهای مذهبی شده و از اواسط سلسله با برتریت اندیشه فلسفی غربی سبب شکل گیری شبکه جدید روابط شهری، کارکردهای نوین در عرصه تعاملات و صورت بندی جدیدی از فضاهای کالبدی گردیده است، لیکن به دلیل وضعیت نابسامان اقتصادی، این تغییر اغلب بصورت محدود در ظاهر بناها و در برخی از شهرهای بزرگ ایران نظیر تهران با مفاهیم جدیدی توسط اندیشه سیاسی به منصه ظهور درآمده است.