جایگاه معنوی نور در معماری مساجد ایرانی (بر مبنای حکمت اشراق سهروردی)

اندیشه شیخ اشراق )سهروردی( در جهان اسلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است. او مکتب فلسفی خود را بر اساس نور وظهور استوار کرده است. نور در حکمت اشراق سهروردی چیزی جز ظهور نیست، این جز در نگاه عارفانه به توحید نمی تواند تجلی یابد. نور بر کیفیت فضا تاثیر گذاشته، علاوه بر روشنایی بعد عرفان و معنویت را آشکار می سازد. ودر این میان مسجدکه برترین تجلی گاه معماری قدسی مسلمانان است جایگاه مناسبی برای سوق روح انسان به سوی نور مطلق محسوب میشود.در این پژوهش به بررسی دیدگاه شیخ شهاب الدین سهروردی (که فلسفه خود را حکمت اشراق به معنای درخشندگی و برآمدن آفتاب نام نهاده و بنیانگذار حکمت نوریه است )در مورد نور و جایگاه آن در معماری سنتی مساجد می پردازیم. پژوهش حاضر در پی آن است تا در ابتدا ضمن بررسی نگاه خاص سهروردی به موضوع نور بر مبنای آن تعریفی از هنر و زیبایی شناسی ارائه دهد و عوامل موثر در ذهن و زبان و ناخودآگاه هنرمندان را رهگیری نماید. نور به عنوان عنصری مهم در ساختمانهای کوچک و بزرگ همیشه یکی از عوامل تاثیرگذار بوده است، و دراین راستا معماری مساجد به طور خاص بعنوان یکی از جلوه گاههای ارزشمند معماری ، مورد بررسی واقع شده است. بنای مسجد به عنوان محل عبادت با خدا جایگاه انسان را در در ابعاد معنوی و الوهیت تشدید نموده و نمود گاه وجوه وجودی اوست. به همین منظور پارامتر نور به عنوان اساس وجود خدا و انسان که بر پایه دیدگاه اشراقی استوار است به عنوان کلید این پژوهش قرار گرفته است. تحلیل نقوش رنگ های به کار رفته و نوع معماری قسمت های شاخص مساجد اسلامی که موضوع نور در آن حضور بارز دارد نشان دهنده منشاء زیبایی ها در هنر اسلامی است که در این فرآیند با بهره گیری از منابع و اسناد کتابخانه ای مطالعات صورت گرفته به عنوان یک پژوهش بنیادی نظری با ماهیت توصیفی به بررسی آن می پردازیم.