تجربه زیسته معلمان دانش‌آموزان با نیازهای ویژه از نقش کادر مدیریتی در دوران کرونا؛ دلالت‌هایی برای آینده

اخیراً با شیوع کرونا ویروس، نظام‌های آموزشی دنیا دگرگون (لی، گوآن، وو، وانگ، ژویو تانگ ، 2020؛ بائو ، 2020؛ بلتیکین و کویولا ، 2020؛ مورالیستا و اورادو ، جئونگ و سو ، 2020؛ عدنان و انوار ، 2020) و در نظام آموزشی کشور ما نیز، سناریوهای مختلفی ازجمله آموزش دروس از طریق شبکه تلویزیونی آموزش، شاد، تهیه لوح‌های فشرده آموزشی و تدوین درس‌نامه طراحی و اجرایی گردید (رضایی، 1399؛ موسوی و جعفری، 1399). هرچند ظهور آموزش آنلاین و استفاده از آن در همه‌گیری کرونا توانست تا حد زیادی از گسترش ویروس جلوگیری کند (ابوالمعالی، حسینی، 1399)؛ لیکن کودکان با نیازهای ویژه در اپیدمی کرونا به حاشیه رانده‌شده و از مشارکت مفید در تجارب آموزشی و دسترسی راحت به آموزش محروم گردیدند (کلینک ، 2019). علاوه بر آن، معلمانی که با دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه سروکار داشتند نیز، مشکلات زیادی را در تدریس و تعامل با دانش‌آموزان متحمل و با چالش‌های اساسی روبرو شدند (کرافورد و همکاران، 2020)؛ معلمان این گروه از دانش‌آموزان ناچار شدند خود را با آموزش از راه دور وفق داده و نیازمند حمایت همه‌جانبه شدند (لیندر، لتزل، تارینی و شوآب ، 2021). تاکنون تحقیقات متعددی در حوزه آموزش مجازی، فرصت‌ها و چالش‌های آن در پاندمی کرونا انجام‌شده (لیندر و همکاران، 2021؛ پیج، کارتریز، اندرسون و بویلی ، بائو، 2020؛ بلتیکین و همکاران، 2020؛ فری و همکاران، 2020؛ دیهاوان، 2020؛ مورالیستا و همکاران،2020؛ عدنان و همکاران، 2020؛ جئونگ و همکاران، 2020؛ اعتدادی و همکاران، 1399؛ موسوی و همکاران، 1399؛ محمدیاری یالقوز آغاج و همکاران، 1399؛ عباسی و همکاران، 1399؛ محمدی و همکاران، 1399)؛ اما نتایج بررسی‌ها حاکی از فقر پژوهش‌های آکادمیک در حوزه آموزش مجازی دانش‌آموزان با نیازهای ویژه است (ریمز و شلیچر ، 2020). می‌توان ادعا کرد که در بین عوامل درون مدرسه‌ای، مدیر و نقش رهبری او، پس از معلمان، دومین عامل مهم و موثر بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان است (زین‌آبادی، 1388). مدیران مدارس در آموزش غیرحضوری و از راه دور دانش‌آموزان در ایام تعطیلی مدارس به دلیل شیوع بیماری کرونا ویروس نقشی محوری و اصلی داشتند. بر همین اساس، سبک‌های مدیریتی مدیران، نوع مواجهه آنان با مشکلات پیش رو و درک و همدلی با معلمان نقش مهمی در حمایت همه‌جانبه از معلمان دانش‌آموزان با نیازهای ویژه داشت. مدیر می‌تواند با اتخاذ سبکی مناسب، میزان تعلق کارکنان را به سازمان بیشتر کرده و با ایجاد زمینه‌های تشویق کارکنان، مسئولیت‌های بیشتر و سنگین‌تر را بر عهده آنان قرار دهد (بخشایش و آذرنیاد، 1391). درواقع، سبک مدیریت از مهم‌ترین عناصر موفقیت رهبری و تعیین‌کننده جو، فرهنگ و راهبردهای حاکم بر سازمان بوده (علاقه بند، 1398) و در همین راستا، یکی از مسائل مهم سازمان‌های آموزشی، کاستن اثرات گوناگون فشار روانی است. محیط کار و فعالیت‌های آدمی ازجمله مواردی است که احساس‌های متفاوتی را در انسان‌های گوناگون به وجود می‌آورد که از مهم‌ترین آن‌ها احساس رضایت یا عدم رضایت، داشتن سلامت روان است (بخشایش و آذرنیاد، 1391).به‌زعم حاجی میرزایی (1399) هیچ نقشی در آموزش‌وپرورش کلیدی‌تر، کاربردی‌تر و تعیین‌کننده‌تر از نقش مدیر مدرسه نیست. بر همین اساس، مدیران باید درک درستی از وضعیت موجود داشته باشد تا بتوانند در مقابل تغییرات حاصله واکنش منطقی و صحیح از خود نشان دهند. تغییرات آموزش در فضای کرونایی، حاکی از ظرفیت و توانمندی‌های مدیران مدارس بوده و مدیران در برخورد با تغییرات ایجادشده در سازمان، یکسان عمل نمی‌کنند و همین تفاوت در عملکرد آن‌ها می‌تواند عملکرد معلمان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. علاوه بر آن، درک عمیق و تحلیل ادراک معلمان دانش‌آموزان با نیازهای ویژه از چالش‌ها و فرصت‌های تدریس در شبکه‌های مجازی و میزان مشارکت کادر اجرایی و به‌ویژه مدیران می‌تواند در عمق بخشیدن به شناخت از موضوع و ارائه راهکارهایی برای تقویت آن مفید واقع شود. لذا با عنایت به مطالب مطرح‌شده، مطالعه حاضر با هدف تجربه زیسته معلمان دانش‌آموزان با نیازهای ویژه از میزان مشارکت و همکاری مدیران در پاندمی کرونا انجام شد.