ارتباط گرایی: یک نظریه ایده‌آل برای مدارس ایران در عصر پساکرونا

اکنون انسان‌ها در محیطی زندگی می‌کنند که به‌واسطه فناوری، پیچیده و درهم‌تنیده شده است؛ اما این میزان از پیچیدگی و ارتباط با فناوری تا چه اندازه وارد سیستم آموزشی کشور شده است؟ یکی از فواید کرونا در جوامعی مانند ایران ورود اجباری آموزش مجازی به کل سیستم مدارس کشور بوده است. اکنون که در آستانه بازگشایی مدارس هستیم، آیا قابل‌تصور است که به همان آموزش سنتی که مواد درسی به‌صورت متنی و چاپی ارائه می‌شد برگردیم؟ دانش‌آموزان امروز نسبت به نسل قبلی خود بسیار متفاوت هستند و حتی قبل از کرونا هم کلاس‌های سنتی نیازهای آن‌ها را برآورده نمی‌کرد. حال که دانش‌آموزان در معرض آموزش آنلاین قرار گرفته‌اند، نیاز به یک رویکرد جدید بیش‌ازپیش احساس می‌شود. جداسازی نسل عصر دیجیتال از فضای مجازی بسیار دشوارتر از قبل به نظر می‌رسد، آن هم حالا که آن‌ها یادگیری با استفاده از تلفن همراه، تبلت، لپ‌تاپ و سیستم‌های مدیریت یادگیری تجربه کرده‌اند. اکنون به یک دیدگاه مدرن نیاز است که دانش‌آموز پسا کرونا را به دنیای مدرن پیوند دهد و به او بیاموزد که چطور در این دنیای دیجیتال زندگی کند. درنتیجه این مقاله امکان اجرای یک نظریه جدید در عصر دیجیتال به نام ارتباط گرایی را بررسی می‌کند که می‌تواند خلا بین نیازهای دانش‌آموزان و روش‌های سنتی مدارس ایران را پر کند.ارتباط گراییدر سال 2005، سیمنز ارتباط گرایی را به‌عنوان یک نظریه برای عصر دیجیتال معرفی کرد. سیمنز (2005) بیان می‌کند که فرایند یادگیری در محیطی بی‌نظم و پیچیده اتفاق می‌افتد. علاوه بر آن، سیمنز (2008) یادگیری را جریانی شبکه‌بندی شده توصیف می‌کند که تنوع شبکه و قدرت پیوندهای موجود در شبکه از مهم‌ترین عوامل آن محسوب می‌شوند در این مقاله هشت اصل نظریه ارتباط گرایی که سیمنز در سال 2005 مطرح کرده است، بررسی خواهد شد.اصل 1. یادگیری و دانشِ مبتنی بر تنوع نظراتپس از آموزشی مجازی در دوران همه‌گیری کرونا، دانش‌آموزان از یک محیط آموزشی برگشته‌اند که تحت تاثیر خانواده، دوستان، معلمان و اینترنت بوده است. به‌جای منع دانش‌آموزان از جستجوی اطلاعات از منابع دیگر، مربیان باید آن‌ها را به استفاده از تفکرات متنوع، منابع چندرسانه‌ای و موتورهای جستجوی هوشمند برای دسترسی به دانش راهنمایی کنند (فروغی، 2015). استفاده از محتوایی که توسط گروهی از افراد در دانش‌نامه‌هایی مانند ویکی‌پدیا لزوماً نامعتبر نبوده و دانستن نحوه استفاده از چنین وب‌سایت‌هایی و هم‌چنین نحوه جستجوی اینترنت یک استراتژی یادگیری ایده‌ال محسوب می‌شود (اوتکت و کِلِر ، 2019). دانش‌آموزان باید بتوانند در تعامل با افراد و منابع مختلف دانش موردنیاز خود را کسب کنند. دانشی که خود دانش‌آموز می‌تواند به‌تنهایی آن را بیابد نباید به‌صورت از پیش آماده توسط معلم در اختیار او قرار بگیرد (رایس ، 2018). این کار باعث افزایش استقلال او در یادگیری می‌گردد.اصل 2. یادگیری، فرایندی متشکل از گره‌ها یا منابع اطلاعاتی متصلگره‌ها در نظریه ارتباط گرایی افرادی هستند که در یک شبکه با یکدیگر ارتباط داشته و روی‌هم تاثیر می‌گذارند. اولین بار در سال 2008، تبسکات و ویلیامز اصطلاح پروزومر را استفاده کردند که به معنای تولید‌کننده و مصرف‌کننده اینترنت است. دانش‌آموز عصر جدید باید این توانایی را داشته باشد که علاوه بر مصرف، تولیدکننده محتوای الکترونیک نیز باشد.اصل 3. یادگیری نهفته در تجهیزات غیرانسانیرایانه‌ها با استفاده از هوش مصنوعی از کاربران می‌آموزند تا به کاربران کمک کنند. حتی در آینده، برنامه‌های وب 3.0 درک و منطق بالاتری داشته و هوشمندانه‌تر قضاوت خواهند کرد (فروغی، 2015). یادگیری نحوه استفاده از این ابزار مدرن و هوشمند یک نیاز اساسی در دنیای امروز محسوب می‌شود. در حال حاضر درسی به نام کار و فناوری در مدارس به دانش‌آموزان تدریس می‌شود که محتوای آن تا حدی به این نیاز نزدیک است؛ اما همین درس هم با توجه به نبود امکانات کافی در بسیاری از مدارس با اقبال چندانی مواجه نشده است. استفاده از تلفن همراه که در اختیار بیش‌تر دانش‌آموزان قرار دارد تا حد بسیار زیادی به حل این مشکل کمک خواهد کرد. اگرچه در حال حاضر استفاده از تلفن همراه در مدارس کشور ممنوع است، به نظر می‌رسد این مسئله نیازمند تجدیدنظر مسئولین و سیاست‌گذاران می‌باشد.اصل 4. ظرفیت بیش‌تر دانستن مهم‌تر از دانش کنونیمعلمان گاهی از این موضوع شکایت می‌کنند که دانش‌آموزان تحقیقات و پروژه‌های کلاسی خود را با کپی کردن جملات اولین وب‌سایتی که در جستجوی گوگل یافت می‌شود، انجام می‌دهند و نگاهی سطحی به موضوعات دارند. درواقع دانش‌آموزان دنیای مدرن غرق در موتورهای جستجوگر اینترنت شده‌اند، اما آیا به همان اندازه دارای تفکر انتقادی نیز هستند؟ ظرفیت بیش‌تر دانستن به درک و کاربرد دانش درنتیجه یک فرایند اکتشافی اشاره می‌کند (اوتکت و کِلِر ، 2019). این نظریه ارتباط گرایی است که راهی برای داشتن دانش‌آموزان با‌انگیزه و خودمختار فراهم می‌کند که قادر به کاوش در اینترنت و یادگیری عمیق هستند (دانز ، 2019).اصل 5. پرورش و حفظ ارتباطات برای تسهیل یادگیری مستمربومی‌های دیجیتالی که با فناوری و رایانه رشد یافته‌اند (پرنسکی ، 2001) وقتی در یک شبکه قرار می‌گیرند یادگیری بهتری خواهند داشت. هامانووا، پرکستووا و کلوبال (2018) یک شبکه از دانش‌آموزان در دو مدرسه ابتدایی در پلتفرم ادمودو ایجاد کردند. دانش‌آموزان این دو مدرسه با مشارکت هم یک روزنامه الکترونیک برای حل یکی از مشکلات زندگی خود در دنیای واقعی منتشر کردند. این یک نمایش کامل از اکولوژی یادگیرندگان بود که مطلوب نظریه‌پردازان ارتباط گرایی است (باوس و سوانویک ، 2018). به گفته جورج سیمنز (2005)، تحلیل شبکه‌های اجتماعی یکی از مولفه‌های مهم در درک مدل‌های یادگیری در دنیای دیجیتال است. به‌جای این‌که از دانش‌آموزان بخواهیم از شبکه‌های اجتماعی دوری کنند، باید به‌ آن‌ها بیاموزیم چگونه از ظرفیت‌های موجود در این فضا برای یادگیری بهتر استفاده کنند.اصل 6. توانایی دیدن ارتباط بین رشته‌ها و ایده‌هابخشی از این اصل به ماهیت چند رشته‌ای بودن دانش اشاره دارد. دانش‌آموزان می‌توانند ارتباط بین نظرات و مفاهیم مختلف از رشته‌های دیگر را بشناسند (الی ، 2014). برخی دانش‌آموزان در طول همه‌گیری کرونا از این مسئله گلایه داشتند که روش‌هایی که به‌عنوان‌مثال روش‌هایی که معلم ریاضی به کار می‌برد با چیزی که آن‌ها در اینترنت دیده‌اند متفاوت است. برخی دانش‌آموزان صحت مطالبی که معلم ارائه می‌داد را با آشنایان خود و یا با مطالب ارائه‌شده در اینترنت بررسی می‌کردند. درنتیجه این تفکر در میان دانش‌آموزان نسل جدید ایجادشده که معلمان و مدرسین تنها صاحبان اطلاعات نیستند. از سوی دیگر معلمان مدارس نسبت به این مسئله واکنش‌های منفی داشته‌اند؛ اما نظریه ارتباط گرایی می‌گوید که درهای کلاس باید برای تبادل دیدگاه‌ها از رشته‌ها و منابع دیگر باز باشد.اصل 7. دسترسی به دانش به‌روز و صحیحدر دنیای امروز که دانش به‌طور روزانه در حال تولید شدن است، یک نظر و استنباط که امروز درست است ممکن است فردا نادرست باشد (الی، 2014). این مسئله نشان می‌دهد که چرا دانش‌آموز عصر جدید باید یاد بگیرد چگونه به دانش به‌روز دسترسی داشته باشد و آن چیزی که دیگر معتبر نیست را از حافظه خود پاک کند.اصل 8. تصمیم‌گیری: یک فرایند در یادگیریبا پیشرفت فناوری اطلاعات و شبکه‌های اجتماعی، دانش‌آموزان امروز در معرض اطلاعات متنوع از منابع معتبر و نامعتبر قرار دارند. ازآنجاکه پیدا کردن منبع مورد اعتماد بسیار سخت‌تر از گذشته شده است، مهارت تصمیم‌گیری در انتخاب منابع مناسب و این‌که دانش‌آموز بداند از چه کسی و کجا و در چه زمانی بیاموزد، خود یک مهارت بسیار حیاتی محسوب می‌شود که باید در مدرسه آموزش داده شود.